بهترین مراکز خرید قشم

مراکز خرید قشم

یکی از مناطق اقتصادی و تفریحی برای بسیاری از ایرانیان جزیره ی زیبای قشم است که ایرانیان در فصول مختلف برای تفریح و خرید به آن مسافرت می کنند. در ادامه ی این مطلب بازارها و مراکز خرید قشم را معرفی می کنیم :

بازار قدیم قشم :

این بازار سنتی از قدیم در قشم فعال بوده است و همچنان در عرضه ی محصولات نقش عمده ای دارد. در مرکز شهر و نزدیکی اسکله ی سنگی قرار گرفته است .

علاوه بر این در قشم مجتمع های تجاری و بازارهای جدیدی نیز به وجود آمده اند که عبارتند از :

بازار ستاره :

این بازار در بهمن ۱۳۷۶ در سه طبقه ی تجاری به بهره برداری رسید . دارای شعب بانک های ملی ، سپه ، صادرات، واحد فروش برگ سبز، موزه تاکسی درمی، بازی های کامپیوتری ، سالن بیلیارد، رستوران سنتی، کافه تریا، پیتزا فروشی، آرایشگاه زنانه و مردانه، پله برقی، سیستم تهویه مرکزی، سیستم پیجینگ و نمازخانه است ونمایندگی محصولات شوارتسکلف آلمان، آرکانسیل، نیوا، کلیون، آرکون، آیوا، سامسونگ، JVC – LG – SONY – تفال – BYC ، چای احمد و فیلیپس در آن حضور دارند.

بازار بزرگ فردوسی :

این بازار دارای سه طبقه است. دو طبقه ی آن تجاری است که دارای مجموعا ۴۵۰ فروشگاه است و در طبقه ی سوم آن ۱۸۰ واحد اداری ، مسکونی قرار دارد. این بازار دارای امکاناتی از قبیل : آسانسور، پله برقی، رستوران، سیستم تهویه مرکزی، سیستم صوتی مرکزی، نماز خانه و سرویسهای بهداشتی است.

بازار پردیس :

این بازار یک ساختمان چهار طبقه است که طبقات اول و دوم آن تجاری است و دارای ۱۴۸ فروشگاه است . همچنین در این طبقات کافی شاپ ، کافی نت و خدمات کامپیوتری، کلاسهای آموزش زبان و کامپیوتر، نمایندگی انحصاری ایران خودرو، آسانسور شیشه ای، سیستم تهویه مرکزی، بانک تجارت، موسسه مالی بنیاد وجود دارد. نمایندگی محصولات جین ، ماشین ، رنگ ویندوز ، کن وود و ماتسوشیتا نیز در این طبقات حضور دارند. طبقه ی سوم و چهارم آن شامل ۹۰ واحد مسکونی است.

بازار خلیج فارس :

این بازار چهار طبقه استو طبقات اول و دوم آن تجاری است که شامل ۸۰ فروشگاه می شود. در طبقه ی سوم ۳۰ واحد مسکونی و در طبقه ی چهارم آن رستوران خلیج فارس، چهار آسانسور و سیستم تهویه مرکزی وجود دارد.همچنین در این طبقه نمایندگی محصولات JVC ، کن وود ، فارلین ، TDK ، نوکیا، وست پوینت ، کارول، لومینارک و آرکوپل حضور دارند.

بازار مرجان :

این بازار دارای دو فاز است که فاز اول آن شامل طبقه زیرزمین است که در آن سوپرمارکت و محل فروش وجود دارد. طبقه همکف و اول آن اداری است و دارای ۶۰ فروشگاه است و طبقه دوم آن نیز مسکونی است و دارای ۸ واحد آپارتمان می باشد.
فاز دوم این بازار شامل زیرزمین سوپر مارکت متصل به زیرزمین فاز اول است . و طبقه ی همکف آن تجاری و اداری است و دارای ۵۰ فروشگاه است. چهار طبقه روی همکف قرار دارد که یک هتل آپارتمان است که در هر طبقه ی آن ۱۸ واحد وجود دارد و جمعا دارای ۷۲ واحد است.

مجتمع اداری و تجاری نخل زرین :

دارای دو فاز است . فاز اول آن مشتمل بر ۷۲ واحد تجاری و اداری است. و ۶۰۰۰ متر مربع زیربنا دارد. فاز دوم آن ۶۸۰۰۰ متر مربع زیر بنا دارد و دارای فضای تفریحی ، خدماتی ، اقامتی و تجاری است. در فاز دو شامل بلوک های B ،A و C است که هر یک مساحت تقریبی ۵۰۰۰ مترمربع دارند. بخش های A و B فاز دوم شامل تعداد ۴۵ باب مغازه و ۴۵ باب واحد اداری می باشند که تعداد ۳۱ باب سوئیت با اعمال تغییرات لازم به هتل سوئیت های مجهز تبدیل شده است. و بخشی از این مجتمع نیز نقش یک مجتمع دانشگاهی را ایفا می کند.

بازار سیمرغ :

این بازار چهار طبقه است . دارای زیر زمین و ۲۴ باب انبار است. طبقات همکف و اول آن ۷۱ فروشگاه دارد. طبقه ی دوم آن دارای رستوران ،کافی شاپ ، سالن بیلیارد، سیستم تهویه مرکزی، سیستم پیجینگ و آنتن مرکزی است.

سایر مجتمع های قشم عبارتند از :

بازار راه ابریشم :

این بازار هم دارای دو فاز است . ۹۰ فروشگاه در دو طبقه دارد.اتصال ساختمان فاز اول و دوم به وسیله پل هوایی شیشه ای صورت گرفته است . دارای آسانسور ، پله برقی ، آنتن مرکزی ، سیستم تهویه مطبوع ، سیستم سانترال مرکزی ، درب های برقی ، پارکینگ و فضای سبز اطراف است.

مجتمع اداری مسکونی خورشید :

در دو طبقه تجاری زیر زمین و همکف فعال است. طبقه اول آن اداری و طبقه دوم و سوم آن مسکونی است.

بازارچه امام قلی خان :

محل استقرار واحدهای اداری است و فعالیت بازرگانی زیادی ندارد.

معرفی هتل های قشم

هتل های قشم

هتل کیمیا ۴ قشم

یکی از بهترین هتلهای قشم و آخرین هتل از گروه هتلهای کیمیای قشم، هتل کیمیا ۴ است که با فراهم کردن امکانات کامل و شیک اقامتی، گزینه ای بسیار مناسب برای اقامت در قشم است. قرار گیری هتل کیمیا ۴ در موقعیت مکانی مناسب، خصوصا نزدیک بازارهای قشم مانند بازار ستاره قشم و مرکز خرید خلیج فارس قشم، سبب گردیده مسافرین این هتل بتوانند هرزمانی که اراده کنند با کمی پیاده روی به هرچیزی که نیاز دارند برسند.

هتل مارینا ۲ قشم
هتل مارینا ۲ قشم یکی از هتل های مجموعه مارینا در قشم می باشد که با ۳ ستاره کیفیت و ارائه خدمات و امکانات عالی، جزو بهترین هتل های قشم محسوب می شود. این هتل روبروی درب جنوبی بازار ستاره قشم واقع شده و با دسترسی مناسب به بازارها و ساحل، اقامتی بینظیر را برای شما رقم خواهد زد.

هتل ارم قشم
دومین هتل ۴ ستاره قشم و تنها هتل لوکس قشم که امسال (۱۳۹۵) افتتاح شده و در حال حاضر می توان آن را بهترین هتل قشم نامید. هتل ارم دارای امکانات کامل اقامتی در حد یک هتل ۴ ستاره تاپ می باشد. این هتل دارای مساحتی بالغ بر ۲ هزار متر مربع بوده و در ۵ طبقه در شمال جزیره قشم یعنی در ورودی اصلی شهر واقع شده است و جمعا ۱۰۰ اتاق و ظرفیت پذیرش ۳۰۰ مسافر را دارد. این هتل موقعیت مکانی مناسب نزدیک به دریا دارد بطوریکه از تمام اتاقها در طبقات و جهات مختلف، ویو دریا قابل مشاهده است. همچنین هتل ارم قشم به بازارهای قشم دسترسی مناسبی دارد.

هتل الوند قشم
از هتلهای ۳ ستاره و خوب قشم است که در سال ۱۳۹۲ تاسیس شده است و ظرفیت ۷۰ مسافر را دارد. هتل الوند یکی از هتلهای شیک و مجلل قشم می باشد و امکانات کامل اقامتی و رفاهی آن، آنرا به یکی از گزینه های مناسب برای اقامت در قشم تبدیل کرده است.

هتل ساحل طلایی قشم
هتل ساحل طلایی قشم که در گذشته به ساحل سیمین یا پلاژ سیمین معروف بوده، یکی از مجتمع های اقامتی ۳ ستاره قشم است در محیطی ساحلی و تمیز در خدمت مسافران جزیره می باشد. این هتل در جاده ساحلی جنوبی و در کنار زیارتگاه شاه شهید قرار دارد. این هتل دارای ۴۴ سوئیت معمولی، ۸ سوئیت دوبلکس، ۴ سوئیت یکخوابه و ۲۵ واحد ویلایی دوخوابه با پارکینگ مجزا می باشد.

هتل سینگو قشم
کسانی که برای خرید به قشم مراجعه می کنند، یکی از بازارهای اصلی آنها بازارهای درگهان است. اگر برای این دسته از مسافران بخواهیم هتلی برای رزرو معرفی کنیم، شاید یکی از بهترین گزینه ها هتل سینگو قشم باشد چون این هتل در طبقه دوم یکی از بازارهای درگهان با نام مجتمع تجاری دریا واقع شده است. این هتل با امکانات کامل اقامتی، در فاصله ۱۰۰ متری دریا قرار دارد و دارای ۶۵ باب اتاق است.

هتل کیمیا ۳ قشم
هتل کیمیا ۳ قشم سومین هتل گروه هتلهای کیمیا است. گروهی که با ساخت ۴ هتل شیک و تمیز در قشم، گام بزرگی را در میزبانی از مسافران جزیره قشم به شکلی شیک و درخور مسافر برداشته است. فاصله هتل کیمیا ۳ تا مرکز شهر، بازار قدیم، مراکز تجاری و پارک ساحلی زیتون فقط ۵ دقیقه است.

هتل مارینا ۱ قشم
یکی از هتل های گروه مارینا قشم هتل ۳ ستاره مارینا ۱ قشم می باشد که با فراهم نمودن محیطی تمیز و مناسب، آماده میزبانی از مسافران جزیره است.

هتل آپادانا قشم

یکی دیگر از هتلهای خوب قشم، هتل ۳ ستاره آپادانا است که با فراهم کردن محیط اقامتی مناسب همراه با کادر مجرب، پذیرای میهمانان جزیره قشم است. هتل اپادانا قشم در بهترین نقطه مرکز شهر قشم واقع شده است و با دسترسی آسان به بازارهای قشم و همچنین مراکز اداری، می تواند یکی از گزینه های مناسب برای رزرو هتل در قشم باشد.

هتل آرام قشم

اولین نفری باشید که تجربه اقامت خود را می نویسد!
یکی دیگر از هتلهای سه ستاره قشم که در نزدیکی بازار ستاره کوی نور واقع شده و با ارائه خدمات مناسب اقامتی توانسته است در رتبه خوبی بین هتلهای قشم قرار بگیرد، هتل آرام قشم است.

هتل شادناز قشم
هتل شادناز از هتل آپارتمانهای خوب قشم است که در مرکز شهر قرار گرفته و به نقاط دیدنی قشم دسترسی مناسبی دارد. به نسبت قیمت، امکانات خوبی ارائه می دهد و یکی از گزینه های مناسب برای رزرو هتل در قشم است. هتل آپارتمان شادناز یکی از بهترین هتل اپارتمانها در جزیره قشم است این هتل در چهار طبقه دارای ۱۵ سوئیت می باشد واقع بودن در مرکز شهر قشم و نزدیک بودن به بزرگترین مراکز خرید از جمله دلایل انتخاب شادناز میباشد.

هتل سان سیتی قشم
یکی از هتلهای نوساز، شیک و حرفه ای قشم، هتل سان سیتی است که با واقع شدن در انتهای خیابان فلسطین، فاصله بسیار مناسبی از بازارهای جزیره قشم دارد. از ویژگی های منحصر بفرد هتل سان سیتی، اتاق های بزرگ با نورگیر عالی می باشد.

هتل پلاس قشم
هتل آپارتمان پلاس قشم یکی از شیکترین هتل های قشم می باشد که در نزدیکی بازار سنتی قشم، دریا، قلعه تاریخی پرتغالی ها، ایستگاه سواری های درگهان، پارک شهر ساحلی و سایر مراکز تفریحی و خرید قشم قرار دارد.لابی شیک و مدرن هتل پلاس بهمراه کارکنان مجرب و حرفه ای هتل، پذیرایی و اقامتی دلپذیر را برای مسافران قشم رقم خواهند زد. کافی شاپ هتل با انواع دسرها و نوشیدنی ها، مکانی مناسب برای استراحتی کوتاه و گپ و گفت با دوستان می باشد.
هتل کیمیا ۲ قشم
گروه هتلهای کیمیا قشم شامل ۴ هتل است که می توان آنها را در ردیف بهترین هتلهای قشم قرار داد. هتل کیمیا۲ دومین هتل از گروه هتلهای کیمیا و در حال حاضر یکی ازمجهزترین هتل های جزیره می باشد که در سال ۱۳۹۰در یکی از بهترین نقاط قشم افتتاح گردیده است.

هتل آسماری قشم
هتل آسماری، یکی از هتلهای ۲ ستاره اما نوساز، خوب و تمیز قشم است که با قرارگیری در نزدیکی بازار قدیم، می تواند یکی از گزینه های مناسب و ارزان قیمت برای رزرو هتل در قشم باشد.

هتل دیانا قشم
یکی از هتلهای تازه تاسیس و خوب و تمیز قشم، هتل دیانا است. هتل دیانا با دارا بودن امکانات کامل اقامتی در مرکز شهر قشم واقع شده و می تواند یکی از بهترین گزینه ها برای اقامت در قشم باشد.

هتل نخل زرین قشم
هتل نخل زرین قشم، یکی از هتلهای ۲ ستاره خوب و تمیز با قیمت مناسب در قشم است که می تواند پذیرای شما برای رزرو هتل در قشم باشد.
اطلاعات بیشتر | + مقایسه قیمت
هتل گل پونه قشم
هتل گل پونه قشم

۱ نفر تجربه اقامت خود را نوشته اند
هتل آپارتمان گل پونه قشم واقع در خیابان فلسطین قشم، یکی از هتلهای ۲ ستاره خوب و تمیز قشم است که شما مسافر گرامی میتوانید برای اقامت در قشم، نسبت به رزرو اتاق در این هتل اقدام نمایید. امکانات کامل اقامتی برای رفاه حال مسافران در این هتل فراهم شده است. نزدیکی به بازارهای قشم از مزایای هتل گلپونه است.

هتل سما قشم
هتل آپارتمان سما را می توان یکی از بهترین هتلهای ۳ ستاره قشم نامگذاری کرد. امکانات کامل رفاهی در سوئیتهای بزرگ و شیک همراه با نزدیکی به بازارهای قشم و البته پرسنل حرفه ای سبب شده است تا هتل سما قشم گزینه ای بسیار مناسب برای رزرو هتل در قشم باشد. هتل سما دارای تورهای تفریحی گردش در قشم نیز می باشد.

هتل آلاله درگهان قشم
اگر قصد سفر به درگهان قشم و خرید از بازارهای آنرا داشته باشیم، برای اقامت گزینه های محدودی پیش رو داریم. یکی از این گزینه ها که اتفاقا گزینه مناسبی هم هست، هتل آلاله قشم می باشد. هتل ۳ ستاره تاپ آلاله درگهان با نمای زیبای دریا و همچنین با دارا بودن رستوران گردان، می تواند یکی از بهترین گزینه ها برای رزرو هتل در درگهان باشد. این هتل تازه تاسیس بوده و دارای ۴۴ اتاق می باشد که نیمی از آنها مشرف به دریا بوده و نمایی بسیار زیبا دارند.

هتل سما ۲ قشم
بعد از تجربه موفقیت آمیز هتل سما قشم، اینبار با تکیه بر تجربه قبلی، یکی از شیکترین و زیباترین هتل آپارتمانهای قشم با نام هتل سما ۲ قشم در موقعیت مکانی ورودی دوم شهرک سام و زال افتتاح شده است. هتل در موقعیت خوبی از جزیره قرار دارد و به مناطق دیدنی و همچنین بازارها نزدیک است و از این جهت می تواند یکی از انتخابهای مناسب برای اقامت و رزرو هتل در قشم باشد.

هتل فولتون قشم
در منطقه حوضچه هامون در جزیره قشم، اخیرا یک مجتمع اقامتی بسیار زیبا افتتاح شده است که مشتمل بر هتل، هتل آپارتمان و ویلا است و مسافران گرامی می توانند بنا به سلیقه خود، هر یک از این واحدهای اقامتی را انتخاب کرده و از اقامت در آنها لذت ببرند. این مجتمع اقامتی با نام هتل فولتون قشم با چشم اندازی زیبا به دریا و قایق های مستقر در آن با فراهم کردن امکانات اقامتی کامل آماده میزبانی از مسافران است. ساختمان شماره یک که هتل آپارتمان می باشد شامل ۳ واحد آپارتمان دوخوابه،سه خوابه و چهار خوابه است و دیگری که هتل می باشد، شامل ۱۶ اتاق دونفره و ۷سوئیت ۱خوابه ۴ نفره است.

هتل آنا قشم
هتل آپارتمان آنا ۳ ستاره، یکی از مجلل ترین هتل ها در جزیره قشم با فاصله زمانی ۵ دقیقه به مراکز تجاری و درمانی و ۱۰ دقیقه با دریا قرار گرفته است. هتل آپارتمان آنا قشم دارای پنج طبقه می باشد که با برخورداری از ۲۴ واحد آپارتمان و ۲ آسانسور، آماده پذیرایی از مهمانان داخلی و خارجی است. کلیه اتاق های مدرن هتل انا، دارای تمامی امکانات و سرویس های رفاهی لازم برای اقامت مهمانان عزیز می باشد.

هتل شمس قشم
یکی دیگر از هتلهای سه ستاره خوب قشم، هتل شمس است که با موقعیت مکانی مناسب خود علاوه بر نزدیک بودن به دریا، فاصله نزدیکی با بازارهای قشم دارد. هتل آپارتمان شمس با بهره گیری از کادری مجرب و امکانات اقامتی مناسب می تواند یکی از گزینه های خوب برای رزرو هتل در قشم باشد.

هتل خلیج فارس قشم
هتل خلیج فارس قشم، هتلی ۴ ستاره و در حال حاضر بهترین هتل جزیره قشم از نظر ستاره و رتبه بندی اتحادیه هتلداران است. جزیره عجایب هفتگانه قشم با ویژگی های منحصر بفرد از قبیل لاک پشت ها، غار نمکی، چاه های طلا، غارهای خربس، جزایر ناز، دلفین ها در هنگام و … می تواند فرصتی مناسب باشد برای اقامت در هتل خلیج فارس قشم که در کنار دریا واقع شده و با چند قدم کوتاه در هتل می توانید دریا را حس نمایید. اتاق های این هتل به تمامی امکانات رفاهی و اقامتی مجهز است.با رزرو هتل، شاهد این خواهید بود که ساحل زیبای بندر عباس در شب هنگام نمایی زیبا از خود را به مسافران هتل خلیج فارس قشم نمایش می دهد.توجه داشته باشید در حال حاضر هیچ یک از هتل های قشم قابل مقایسه با هتل های ۴ یا ۵ ستاره کیش یا خارج از کشور نیست،قشم هتل خوب ندارد! لطفا به این مورد توجه کافی داشته باشید و انتظار هتل بسیار تاپ و حرفه ای نداشته باشید.

هتل پارک قشم
یکی از هتلهای ۲ ستاره با قیمت مناسب اما خوب و تمیز در قشم که در فاصله ۵ دقیقه ای از دریا و مراکز خرید قرار گرفته است، هتل پارک قشم می باشد. هتل پارک با ۳۴ اتاق در محیطی زیبا آماده میزبانی از مسافران قشم است.

هتل سفیر قشم
هتل سفیر، یکی از هتلهای ۳ ستاره قشم است که در سال ۸۴ افتتاح شده و در سال ۹۲ بازسازی شد و اکنون با امکانات کامل اقامتی آماده میزبانی مسافران در جزیره قشم است. موقعیت مکانی هتل بطوری است که به بازارها و ساحل قشم دسترسی مناسبی دارد.

هتل بهشت قشم
اگر بخواهیم هتل بهشت قشم را توصیف کنیم باید بگوییم هتلی با موقعیت مکانی بسیار مناسب نزدیک بازار ستاره، دارای اتاقهای تمیز، امکانات کامل و پارکینگ اختصاصی و دارای یکی از بهترین رستورانهای قشم …هتل بهشت با دارا بودن ۶۸ اتاق و سوئیت، می تواند یکی از بهترین گزینه های رزرو هتل در قشم باشد.

معرفی آداب و رسوم مردم قشم

آداب و رسوم مردم قشم

مراسم محلی

آداب و رسوم مردم قشم، به علت همجوار بودن با دریا و تماس کم آنان با مردم داخل فلات ایران، به آداب و رسوم دیگر نقاط ایران شباهت‌های کمتری دارد و شاید به این خاطر باشد که کمی عجیب و غریب جلوه می‌دهد. از مراسم مهم این منطقه ایران می‌توان به مراسم زار، قبله دعا، قربانی برای بارش باران، زنبیل گردانی، دعا در امامزاده سیدمظفر و مولودی‌خوانی اشاره داشت.
مراسم <زنبیل‌گردانی> از مراسم جالب، جزیره است. اگر بچه‌ای تا دو سالگی نتواند راه برود، پدر و مادرش یک روز بچه‌های همسایه را خبر می‌کنند، فرزند خودشان را در یک زنبیل که با برگ درخت خرما بافته شده قرار می‌دهند و کودکان همسایه با نظم خاصی دو طرف زنبیل را می‌گیرند و اشعاری می‌خوانند تا بچه، هر چه زودتر شروع به راه رفتن کند

آداب و رسوم جزیره قشم
آنهایی که به قشم سفر کرده‌اند، اولین چیزی که در برخورد با مردم آن‌جا احساس می‌کنند، خونگرمی و مهربانی مردم این منطقه است، که البته به ریشه تاریخی این سرزمین بر می‌گردد؛ چرا که خلیج‌فارس از روزگاران قدیم، محل رفت و آمد و ارتباط اقوام مختلف و دریانوردانی بود که با آداب و سنن مختلفی پا به این سرزمین می‌گذاشتند.
اگر در به شهر قشم ویا روستا های مرکز آن – قدم بزنید، مردان را با لباس‌های عربی به رنگ سفید و بلند و زنان را با لباس‌های مشکی و روبند چرمی و شلوار محلی می‌بینید. در تمامی روستاهای قشم، زنان و دختران، نقاب بر چشم دارند که در زبان محلی به آن <برگه> می‌گویند. ۹۷ درصد مردم این جزیره، فارسی زبانند و سه درصد باقی مانده به گویش‌های عربی، هندی و انگلیسی صحبت می‌کنند که به خاطر تردد بازرگانان خارجی در این منطقه است.
مردم جزیره برای جشن‌ها و اعیاد، برنامه‌های مفصلی تدارک می‌بینند که از آن جمله باید به <عید قربان> اشاره داشت. در این روز، اهالی شهرهای هرمزگان، صبح زود از خواب بلند می‌شوند و بر سر مزار اقوام و آشنایان می‌روند. سپس به خانه می‌روند، غسل می‌کنند و به مسجد می‌روند و تا آمدن امام مسجد، تکبیر می‌گویند. در این روز اگر دو نفر با یکدیگر قهر باشند، روی یکدیگر را می‌بوسند و آشتی می‌کنند، سپس دید و بازدیدها شروع می‌شود و تا سه روز ادامه پیدا می‌کند. اهالی قشم عید فطر و مراسم ۱۵ شعبان را هم بسیار باشکوه برگزار می‌کنند.

مراسم عروسی در قشم
امروزه برپایی مراسم ازدواج در میان مردم قشم تا اندازه‌ای مانند رسم سال‌های پیشین است. اگر چه به دلیل تغییر وضعیت اقتصادی، به جای مراسم هفت شبانه‌روزی عروسی، به برنامه‌ای سه روزه بسنده شده است اما هنوز پایبندی به سنت‌ها در آن مشهود است.

آماده شدن برای مراسم عروسی حدود یک سال برای خانواده‌ها زمان لازم دارد؛ این زمانی است که برای تهیه تدارکات عروسی صرف می‌شود. به دلیل گرمای هوا در قشم، مراسم عروسی معمولا در فصل‌های خنک‌تر سال برگزار می‌شود، اما تصمیم‌گیری درباره زمان عروسی بیشتر توسط خانواده داماد انجام می‌گیرد، شاید دلیل این امر این است که کلیه تدارکات عروسی باید توسط آن‌ها انجام گیرد.

همه چیز از زمانی شروع می‌شود که یکی از بزرگان خانواده پسر «برای دختر»* نزد خانواده وی می‌رود. پس از چند روز که پاسخ مثبت خانواده عروس اعلام می‌شود، بزرگان خانواده داماد با حلقه‌ی انگشتری به همراه ساعت و طلا به خانه عروس می‌روند.

در همین روز درباره مهریه و تعداد لباس‌های عروس توافق می‌شود. بر خلاف آنچه در بیشتر نقاط ایران جریان دارد، مهریه به‌صورت نقدی تعیین می‌شود و البته مشابه بسیاری مناطق دیگر ایران مبادله نمی‌شود. غیر از این باید تعدادی لباس برای عروس حاضر شود. این لباس‌ها که لباس‌های بومی مردم منطقه است، بسته به میزان توانایی مالی خانواده‌ها از ۸ تا ۲۵ دست متفاوت است. عمده‌ترین چیزی که باعث می‌شود خانواده‌ها حداقل یک سال برای عروسی زمان نیاز داشته باشند، دوخت شلوار و جلبیل (نوعی شال محلی) برای عروس است. زمان تقریبی عروسی را هم در همین زمان تعیین می‌کنند.

حنابندان
دو روز قبل از عروسی بر روی دست و پاهای عروس حنا گذاشته می‌شود. شخصی برای گذاشتن حنا به خانه‌ی عروس می‌آید. تمام دست عروس از نوک ناخن تا شانه و کل پاها با نقش حنا پوشیده می‌‌شود. از این زمان عروس در حجاب می‌رود و دیگر به جز افراد خیلی نزدیک کسی او را نمی‌بیند. حتی برای انجام کارهای ضروری و شخصی دو نفر از بستگان نزدیک او را همراهی می‌کنند.

ساخت
روز قبل از عروسی که ساخت نامیده می‌شود، خانواده داماد وسایل عروس را می‌آورند. وسایل را زنان خانواده داماد، از خانه داماد تا خانه عروس بر روی سر حمل می‌کنند. در این روز، عروس در لباسی سبز در حالی که به صورت کامل پوشیده شده و تنها کف و مچ پاهایش دیده می‌شود، از حمام آورده شده و پس از آنکه در تمام مجلس گردانده شد در بالای مجلس نشانده می‌شود.

چمدان‌ها و خنچه‌های حاوی وسایل عروس از شلوار، پیراهن، دمپایی، وسایل آرایشی و غیره تحویل خانواده عروس می‌شود که در میان مراسم به همگان نشان داده می‌شود. مراسم این روز و سایر مراسم به دلیل گرمای هوا در بیشتر فصل‌های سال، هنگام عصر برگزار می‌شود و البته نماز شام را هم در همان مراسم می‌خوانند.

عروسی
عروس همچنان در پس پرده پنهان است، اما سایرین برای عروسی حاضر می‌‌شوند.
ناهار عروسی معمولا هواری است (نوعی غذای محلی). معمولا کسی برای ناهار دعوت نمی‌شود اما غذا بین همسایگان و فامیل پخش می‌شود. با اینکه خانواده عروس و داماد هر کدام به‌صورت جداگانه و در محل، روستا یا شهر خودشان مراسم را برگزار می‌کنند، کلیه هزینه‌ها بر عهده داماد است.
علاوه بر تدارکات مهمانی، خانواده عروس باید کار مهمی را هم تا روز عروسی انجام دهند که آماده کردن حجله است. حجله در واقع یکی از اتاق‌های خانه عروس است که برای اقامت عروس و داماد تا زمانی که در خانه پدر و مادر عروس هستند، تجهیز می‌شود. کولر، تلویزیون، سرویس بهداشتی و حمام از ملزومات این امکانات است. بر خلاف بیشتر نقاط ایران، در شب عروسی داماد به خانه عروس می‌رود و ممکن است عروس و داماد برای مدت‌ها در آنجا ساکن باشند. تزیینات حجله برای حداقل چند هفته باقی می‌ماند و معمولا تا صاحبان وسایل درخواست نکرده باشند این اتاق به همان شکل نگهداری شده و زوج جوان در آن زندگی می‌کنند.

قبل از شام (نماز عشا) مهمان‌ها می‌آیند. عروس را هم معمولا در خانه آرایش می‌کنند. این روزها برخی افراد، لباس عروس به رسم شهرها می‌پوشند که به آن لباس «بهاره» می‌گویند. به هر حال عروس در اتاقی دیگر و دور از نظرها است. پس از شام که هواری یا غذای دیگری است، داماد به خانه عروس می‌‌‌آید. با توجه به میزان فاصله خانواده‌ها، همه یا بخشی از مسافت را داماد در حالی که دستش را دو مرد دیگر گرفته‌اند با ساز و آواز و پایکوبی به خانه عروس می‌آید.

داماد به حجله برده می‌شود و مردان از هر دو سوی فامیل برای دیدن و شادباش به دیدنش در حجله می‌روند. پس از آن عروس، در حالی که کاملا پوشیده است و توسط دو نفر از دختران فامیل هدایت می‌شود از اتاق بیرون آورده و پس از گرداندن در مجلس به سمت حجله برده می‌شود. این بخش نیز همراه زدن دایره و خواندن دسته جمعی زنان و دختران است. بردن عروس به آرامی انجام می‌گیرد و در تمام مدت، نقل، پول، سکه و گاهی اسباب‌بازی‌ها و خوردنی‌های کوچک برای کودکان بر روی سرش ریخته می‌شود. برای زیبایی بیشتر، سبد حاوی این وسایل با تور و پارچه‌هایی به رنگ لباس عروس تزیین می‌شود؛ در روز ساخت سبدی سبز و در روز عروسی سفید.

عروس به حجله و نزد داماد برده می‌شود، اکنون نوبت خانم‌ها است که برای دیدن حجله و عروس و داماد به حجله بروند. رسم این است که همچنان عروس پوشیده است و صورتش را کسی نمی‌بیند. اما امروز رسوم کمی تغییر کرده است. برخی خانواده‌ها صورت عروس را برای لحظه‌ای نشان داده و باز می‌پوشانند. اما اگر عروس لباس بهاره پوشیده باشد، در حجله صورتش را باز می‌کنند و همه می‌بینند.
پس از این عروس و داماد تا سه روز در حجله هستند و کسی آنها را نمی‌بیند. تنها یک نفر از خانواده برایشان غذا می‌برد.

هفت شبی
پس از هفت روز که به آن هفت‌شبی می‌گویند، عروس برای دیدن خانواده داماد به خانه پدری داماد می‌رود. اگر عروس قرار باشد به خانه دیگری برود در همین زمان رخ می‌دهد. وگر نه در بیشتر موارد عروس و داماد در همان خانه مادر عروس ساکن هستند تا داماد خانه و وسایلش را آماده کند. این مساله ممکن است سال‌ها طول بکشد.

سفره عقد و جهیزیه
در عروسی قشم سفره عقد و جهیزیه وجود ندارد. در عروسی قشمی‌ها هیچ خبری از جهیزیه نیست. بنابراین هیچ خانواده‌ای نگران خرید وسایل خانه برای دختران خود نیست. در عوض تمام وسایل زندگی را باید پسر تامین کرده باشد. داماد بعد از مراسم عروسی، در خانه پدر زن اقامت می‌کند. این اقامت‌گاه تا سال‌ها ادامه پیدا می‌کند و جنبه بدی هم در بین مردم ندارد. گاه نیز داماد خانه و اسباب زندگی را فراهم کرده و در خانه خود زندگی را آغاز می‌کند.

غذاهای سنتی جزیره قشم

غذاهای سنتی قشم

۱ ـ نان تخم‌مرغى (چم‌چمو)

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ تخم‌مرغ ـ شکر

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب و آرد، خمیر نان را به صورت رقیق تهیه و سپس زرده و سفیده چند عدد تخم‌مرغ و شکر را به آن اضافه مى‌نمایند، مخلوط را آنقرد به هم مى‌زنند تا آماده شود. ماهى‌تابه را روى شعله گاز مى‌گذارند و کمى روغن در آن مى‌ریزند. روغن که داغ شد با قاشق یا ملاقه یا پیاله یا استکان کمى از مخلوط آماده شده را در ماهى‌تابه مى‌ریزند این مخلوط به علت رقیق بودن در روغن پهن مى‌شود، با قاشق آن را در روغن مى‌گردانند تا سرخ و برشته شود. همین‌طور ادامه مى‌دهند تا مخلوط تمام شود. نان‌هاى تهیه شده معمولاً به صورت گرد است و حدود ۵۰ تا ۶۰ گرم وزن دارد. اگر در خانواده بچه‌هاى کوچک باشند چند تا از نان‌ها را به شکل مربع، مستطیل، مثلث و حتى قایق و… درست مى‌نمایند.این نان با عسل، مربا، شیره شکر و دوشاب در صبحانه مصرف مى‌شود، در شهر قشم بیشتر رواج دارد و در بقیه نقاط جزیره به خصوص درگهان و هلر هم از این نوع نان در منازل پخته مى‌شود.

۲ ـ نان بنى یا لیهى

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ نمک و آب سوراغ

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد و کمى نمک خیمر نان تهیه مى‌شود، سپس خمیر را به شکل گلوله‌هاى کوچک (چانه) ۵۰ گرمى درمى‌آورند، چانه‌ها را با دست کمى پهن مى‌کنند و با وردنه (چووه ـ چوب استوانه‌اى شکل) آن را پهن و روى بنى (باشتک دایره‌اى محدب که از الیاف و تکه‌هاى پارچه ساخته و روى آن پارچه و روى پارچه تورى چشم ریز کشیده شده است) پهن مى‌نمایند تا به شکل دایره‌اى به قطر ۴۰ تا ۵۰ سانت برسد، سپس آن را روى تابه داغ که روى شعله گاز قرار دارد مى‌گذارند تا پخته شود. پس از پخته شدن. روغن داغ و آب سوراغ روى آن مى‌مالند. این نوع نان که دایره‌اى شکل و به نازکى نان لواش است در صبحانه و شام با چاى شیرین خورده مى‌شود و در تمام فصول سال در قشم و روستاهاى جزیره تهیه مى‌شود. قبلاً بیشتر در منازل مصرف داشت اما اکنون در محل‌هاى خاص و حتى بازار براى عموم به فروش مى‌رسد.

۳ ـ نان خمیر تره

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ تخم‌مرغ ـ مایه خمیر و کمى نمک

روش تهیه: با مخلوط نمودن مایه خیمر، آب، آرد و نمک خیمر نان تهیه مى‌شود. این خمیر چند ساعت باید بماند تا آماده پخت شود. معمولاً شب خمیر را تهیه و صبح زود از خیمر آماده شده چانه درست مى‌نمایند. چانه‌ها را با دست پهن مى‌کنند تا به صورت گرد به قطر حدود ۱۰ سانتى‌متر شود سپس آنها را یکى یکى داخل روغن داغ درون تابه مى‌اندازند و پشت و رو مى‌کنند تا خوب پخته شود (در قدیم براى پشت و رو کردن نان در تابه از شیئى آهنى و قاشق مانند که انتهاى آن به شکل دنباله قاشق و ابتداى آن گرد بود استفاده مى‌کردند و به آن محماس مى‌گفتند) چون داراى تخم‌مرغ و مایه خمیر است کمى پف مى‌کند و معمولاً توخالى و سرخ و خوشمزه است. این نوع نان را صبح‌ها با دوشاب یا عسل یا شیره کره میل مى‌کنند. بعضى‌ها نوع شیرین آن را دوست دارند که به جاى نمک، شکر در خمیر آن به کار مى‌برند.این نوع نان که مورد علاقه غیربومیان هم مى‌باشد در منازل پخت و در بازار عرضه مى‌شود. پخت آن مختص زنان نیست و مردان خبره در این کار در قشم وجود دارند مخصوصاً آشپزهاى موتور لنج‌ها.در ماه با برکت رمضان از این نان براى سحرى استفاده مى‌شود در بازار قدیم قشم اطراف بازار ماهى فروشان عصر روزهاى ماه رمضان به فروش مى‌رسد.

۴ ـ نان دستی

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ روغن مایع و آب سوراغ

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد و نمک خمیر نان را تهیه مى‌گذارند چند لحظه بماند، سپس از آن چانه‌هاى ۶۰ گرمى درست مى‌کنند و آنها را به وسیله دست در سینى پهن مى‌نمایند تا به شکل دایره به قطر تقریبى ۲۰ سانتى‌متر شود، پس از آماده شدن آنها را روى پارچه یا سفره مى‌چینند و یکى یکى روى تابه گرد محدب که قطر آن حدود ۵۰ سانتى‌متر است روى چراغ گاز قرار گرفته مى‌گذارند و با یک انبر یا سیخ کوچک آنها را پشت و رو مى‌کنند تا پخته شود. بعد از پخته شدن نان را از روى تابه برمى‌دارند و روغن مایع داغ کرده و آب سوراغ روى آن مى‌پاشند. این نوع نان مخصوص صبحانه است که با چاى شیرین خورده مى‌شود و صبح‌ها در منازل شهر قشم و حتى روستاها پخته مى‌شود اگر آرد آن سبوس‌دار باشد طعم بهترى خواهد داشت.یک نوع دیگر از این نان ـ که براى مراسم فاتحه‌خوانى تهیه مى‌شود ـ پس از پخته شدن و آغشته شدن با روغن به جاى آب سوراغ یا مهیاوه روى آن شکر یا خاکه قند مى‌پاشند و کسانى که طى سه روز در مراسم شرکت مى‌کنند با این نان همراه با تخم‌مرغ آب‌پز پذیرایى مى‌شوند. این نوع نان براى فروش پخته نمى‌شود و فقط در منازل یافت مى‌شود.

۵ ـ نان ریخته یا رخته

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ آب سوراغ

روش تهیه: از مخلوط آب، آرد، نمک و آب سوراغ خمیرى نیم‌بند و نیمه مایع در یک کاسه بزرگ تهیه و تابه مخصوصى را که معمولاً از شیراز مى‌آورند روى چراغ گاز مى‌گذارند تا داغ شود، سپس با استکان یا لیوان کوچک از خمیر تهیه شده را روى تابه مى‌ریزند و با دست یا ملاقه آن را به صورت دایره به قطر حدود ۲۰ سانتى‌متر پهن مى‌کنند این نان فوراً پخته مى‌شود و چون آب سوراغ در خمیر آن به کار رفته نان‌ها قرمز رنگ مى‌شوند، در بعضى موارد پیاز خرده شده را در خمیر مخلوط مى‌نمایند. این نوع نان در صبحانه مصرف مى‌شود اگر با پیاز تهیه شده باشد با چاى مصرف مى‌شود و اگر ساده باشد با عسل یا مربا خورده مى‌شود. نان ریخته در پاییز در منازل قشم و روستاهاى جزیره معمولاً هفته‌اى یکبار پخته مى‌شود. اخیراً نوع پیازى آن را کمتر پخت مى‌نمایند.

۶ ـ نان چووه

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ نمک ـ آب سوراغ و روغن مایع

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد و کمى نمک خمیر نان را تهیه نموده و از آن چانه‌هاى ۵۰ گرمى درست مى‌نمایند، بعد چانه‌ها را یکى یکى در روى میز گرد کوچک به نام خن با چووه (وردنه ـ چوب استوانه‌اى شکل) به شکل دایره به قطر ۲۰ سانتى‌متر پهن مى‌کنند، چانه‌هاى پهن شده را روى تابه که قبلاً آماده و روى چراغ گاز داغ شده مى‌گذارند تا پخته شود. پس از پخته شدن نان را از روى تابه برمى‌دارند و روغن مایع داغ و کمى سوراغ روى آن مى‌پاشند. این نوع نان شبیه نان دستى است و خیلى نازک مى‌باشد، معمولاً براى صبحانه با چاى مصرف مى‌شود.این نوع نان در تمام فصول پخته مى‌شود، قشم مرکز پخت این نوع نان است و بیشتر در منازل و براى اهل خانواده پخته مى‌شود البته به همسایه‌ها هم داده مى‌شود. اخیراً با توجه به ازدیاد افراد غیربومى (مخصوصاً مجردها) این نوع نان در بازارها و محل‌هاى مخصوص به فروش مى‌رسد و در روستاها هم کم‌کم پخت و مصرف آن

۷ ـ نان توموشى یا تومشتى

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن مایع ـ کمى نمک و آب سوراغ

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد و کمى نمک خمیر شل و آبکى درست نموده و در یک ظرف مى‌گذارند، تابه مخصوص را روى شعله گاز قرار داده تا گرم شود، پس از داغ شدن تابه با دست از خمیر شل داخل ظرف برداشته و روى تابه مى‌کشند تابه صورت نان گرد نازک دایره‌اى شکل به قطر ۲۵ تا ۳۰ سانتى درآید، نان که برشته شد آب سوراغ روى آن مى‌پاشند تا گل‌گلى شود سپس با دست نان را که از تابه جدا شده برداشته و در ظرف مى‌گذارند و روغن داغ روى آن مى‌پاشند. این نوع نان مانند پوست پیاز نازک است، از ۲۵۰ گرم خمیر شل مى‌توان بیش از ۱۵ عدد نان تهیه نمود، تازه آن خوشمزه‌تر است.این نوع نان در تمام فصول در قشم و روستاهاى جزیره پخته مى‌شود. این روزها حتى در شهرها و روستاهاى استان هرمزگان هم پخته مى‌شود. اخیراً براى پهن نمودن خمیر بر روى تابه به جاى دست از جلد نوار کاست استفاده مى‌کنند و بچه‌ها به آن نان نوارى مى‌گویند. با توجه به مشترى فراوان براى این نوع نان، در محل‌هاى خاص شهر قشم از قبیل پارک زیتون، دور میدان پاسداران و… زنان به پختن آن اشتغال دارند.بعضى‌ها به جاى آب سوراغ از مهیاوه استفاده مى‌نمایند اما نان تومشتى گل سوراغى خوشمزه‌تر است.

۸ ـ نان رخته‌تر شو

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن مایع ـ نمک و مایه خمیر

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آردنمک خمیر نان را به صورت شل تهیه و سپس مقدارى مایه خمیر به آن اضافه مى‌نمایند، چند ساعت بعد که خمیر آماده شد تابه را روى چراغ گاز مى‌گذارند تا گرم شود. پس از داغ شدن تابه از خمیر نان تهیه شده که به صورت شل مى‌باشد با استکان یا لیوان کوچک یا پیاله برداشته و روى تابه مى‌ریزند و با ملاقه آن را پهن مى‌نمایند تا به صورت دایره به قطر حدود ۲۰ سانتى‌متر شود، پس از برشته شدن کمى روغن داغ مایع روى آن مى‌مالند. این نان به علت مصرف خمیر مایه در خمیر آن کمى ترش مزه است.نان رخته‌تر شو فقط در قشم و در پاییز و زمستان پخته مى‌شود و با عسل، مربا، شیره شکر و یا دوشاب در صبحانه میل مى‌شود.

۹ ـ نان کیک

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ مایه خمیر ـ مهیاوه و روغن مایع

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد و نمک خمیر نان را تهیه و مقدارى مایه خمیر به آن اضافه مى‌نمایند و چند ساعت مى‌گذارند بماند تا خمیر آماده شود. پس از آماده شدن خمیر آن را به صورت چانه درمى‌آورند و چانه‌ها را پهن مى‌کنند تا به صورت دایره به قطر ۷ تا ۱۰ سانتى‌متر شود. سپس تنور گلى را داغ مى‌کنند (قبلاً براى داغ نمودن تنور از هیزم استفاده مى‌شد ولى حالا با شعله گاز این کار را انجام مى‌دهند) پس از داغ شدن تنور نان‌ها را یکى یکى به دیواره تنور مى‌چسبانند و پس از پخته شدن نان را از تنور بیرون مى‌آورند و مهیاوه و روغن مایع روى آن مى‌پاشند، در بعضى مواقع زیره یا کنجد هم روى نان پاشیده مى‌شود. این نوع نان را معمولاً به تعداد زیاد درست مى‌کنند و صبح‌ها در بازار به فروش مى‌رسانند.در تمام ایام سال در قشم از این نوع نان پخته مى‌شود و افرادى هستند که به پختن این نوع نان اشتغال دارند.

۱۰ ـ نان خمیر خشکه

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ آب سوراغ ـ روغن مایع و مایه خمیر

روش تهیه: آب، آرد، نمک و مایه خمیر را اواخر شب مخلوط مى‌کنند و خمیر به دست آمده را در ظرف دربسته مى‌گذارند تا خمیر آماده شود (وربیاید)، صبح زود پس از کمى مشت و مال (ورز دادن) خمیر آماده شده، آن را به صورت چانه‌هاى ۲۰ گرمى درمى‌آورند و هر چانه را پهن مى‌نمایند تا به شکل گرده به قطر ۵ تا ۱۰ سانتى‌متر شود، سپس آنها را روى تابه داغ مى‌گذارند و زیر و بالا و پشت و رو مى‌کنند تا پخته شود. این نان پس از پخته شدن پف مى‌کند ولى پف آن زود از بین مى‌رود، نان‌ها را از روى تابه برداشته و در بشقاب مى‌گذارند و روى آن مهیاوه یا سوراغ و بعد روغن داغ مى‌پاشند، این نوع نان بدون آب سوراغ و یا مهیاوه در صبحانه با پشمک شکر یا پشمک ارده و یا حلوا شکرى خورده مى‌شود. پخت این نان بیشتر فصول در قشم رواج دارد.

۱۱ ـ نان گرده‌شورى

مواد لازم: آب ـ آرد ـ مایه خمیر ـ شکر ـ آب سوراغ یا مهیاوه

روش تهیه: آب، آرد، مایه خمیر و شکر را با هم مخلوط مى‌کنند تا خمیر درست شود، خمیر به دست آمده را چند ساعت مى‌گذارند تا آماده شود، پس از آماده شدن خمیر را به صورت چانه درمى‌آورند و سپس چانه‌ها را با چووه (چوب استوانه‌اى شکل ـ وردنه) پهن کرده و روى تابه گرم خشک بدون روغن مى‌گذارند، پس از پف کردن و پخته شدن، نان را از روى تابه برمى‌دارند و با برگ نخل روى آن آب سوراغ یا مهیاوه مى‌پاشند.این نوع نان بیشتر در روستاهاى کاروان، گوشه، توریان، گربدان و رمکان تهیه مى‌شود.

۱۲ ـ نان کپ تابه‌اى

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ شکر ـ تخم‌مرغ ـ شیر و رازیانه

روش تهیه: با مخلوط نمودن مواد لازم خمیر نان تهیه مى‌شود، خمیر آماده شده را به صورت چانه درمى‌آورند و چانه‌ها را با دست پهن مى‌کنند تا به صورت دایره‌اى شکل شود سپس آن را روى تابه دسته‌دار که روى شعله گاز گرم شده و مى‌گذارند پس از پخته شدن یک طرف نان آن را برمى‌گردانند تا طرف دیگرش هم پخته شود. در برخى موارد به جاى برگرداندن نان، تابه را در حالى که نان به آن چسبیده است برمى‌گردانند.این نوع نان بیشتر در قشم و روستاهاى حومه تهیه مى‌شود.

۱۳ ـ نان سته پوری

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن و شکر

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد، شکر خمیر نان تهیه مى‌شود. سپس آن را به صورت چانه درمى‌آورند و هر چانه را به صورت چهارگوش پهن مى‌نمایند، تابه را با روغن چرب نموده و چانه شکل داده شده را روى آن مى‌گذاریم تا پخته شود.این نوع نان بیشتر در روستاهاى سوزا، کوشه و مسن تهیه مى‌شود.

۱۴ ـ نان لگیمات

مواد لازم: آب ـ آرد ـ روغن ـ تخم‌مرغ ـ شکر ـ هل ـ زعفران و روغن

روش تهیه: مواد لازم را مخلوط کرده و خمیر را به صورت نیمه آبکى تهیه مى‌نمایند و بعد خمیر نمیه آبکى را روى تابه روغن مالى شده پهن مى‌نمایند تا پخته شود پس از پخته شدن یک طرف، آن را برمى‌گردانند تا طرف دیگر نان هم پخته شود.این نوع نان بیشتر در ایام ماه مبارک رمضان جهت افطارى در روستاهاى کوشه، توریان و شهر قشم تهیه مى‌شود.

۱۵ ـ نان دنگن

مواد لازم: آب ـ آرد ـ مایه خمیر ـ تخم‌مرغ ـ شکر ـ هل ـ زعفران و روغن

روش تهیه: با مخلوط کردن مواد لازم خمیر نان را به صورت نیمه آبکى تهیه مى‌نمایند و پس از ۳ الى ۵ ساعت که خمیر آماده شد، روغن را در تابه داغ مى‌نمایند و با قاشق خمیر تهیه شده را به صورت دانه کوچک و لقمه‌اى در روغن داغ سرخ مى‌کنند.این نوع نان بیشتر در روستاى کوشه و در ایام ماه مبارک رمضان براى افطارى تهیه مى‌شود.

۱۶ ـ نان پکاره

مواد لازم: آب ـ آرد ـ مایه خمیر ـ تخم‌مرغ ـ سبزى (گشنیز) ـ پیاز خورد شده ـ آرد نخود ـ فلفل ـ نمک و روغن

روش تهیه: با مخلوط نمودن مواد لازم خمیر را به صورت آبکى تهیه و پس از چند ساعت که خمیر آماده شد، با قالب یا قاشق از خمیر آماده شده را در روغن داغ درون تابه سرخ مى‌کنند.این نان بیشتر در ایام ماه مبارک رمضان در روستاهاى حومه قشم تهیه مى‌شود.

۱۷ ـ نان پیشى

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب و آرد و نمک خمیر نان را فورى تهیه مى‌کنند و سپس خمیر را با قاشق روى تابه که با روغن چرب شده است ریخته و آن را با برگ درخت خرما پهن مى‌کنند تا پخته شود.

۱۸ ـ نان محلی

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک و روغن

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب و آرد و نمک خمیر این نان را به صروت کمى رقیق تهیه و سپس با کمک برگ نخل روى تابه که با روغن چرب شده است مى‌مالند، وقتى نان کمى پخته شد روى آن سوراخ‌هایى ایجاد مى‌شود، روى نان مقدارى روغن مى‌پاشند و از روى تابه برمى‌دارند.

۱۹ ـ نان چباب

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ مایه خمیر و روغن مایع

روش تهیه: خمیر این نان را با مخلوط نمودن آب، آرد، نمک و مایه خمیر به صورت کمى رقیق تهیه مى‌نمایند و پس از چند ساعت که خمیر آماده شد، تابه را روى ذغال قرمز شده مى‌گذارند و خمیر را به وسیله برگ نخل روى آن مى‌مالند بعد از اینکه خمیر به تابه چسبید، تابه را روى آتش ذغال برمى‌گردانند تا طرف روى آن هم پخته شود. این نان تقریباً شبیه نان سنگک است.

۲۰ ـ نان فوگاح

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ مایه خمیر

روش تهیه: با مخلوط نمودن مواد لازم و تهیه خمیر آن را چند ساعت مى‌گذارند بماند تا خیمر آماده شود، پس از آماده شدن خمیر را به صورت چانه‌هاى کوچک توپى درمى‌آورند و آنها را در روغن داغ داخل تابه سرخ نموده و در شربت سکنجبین قرار مى‌دهند.

۲۱ ـ نان چپاتى

مواد لازم: آرد ـ آب خرما ـ مایه خمیر

روش تهیه: خمیر این نان را با مخلوط نمودن آرد، آب، خرما و مایه خمیر (بعضى‌ها بدون مایه خمیر درست مى‌نمایند) خمیر نان را تهیه و پس از آماده شدن آن را به صورت چانه درمى‌آورند و پس از زدن روغن آن به شکل مربع درمى‌آورند و در روى تابه مى‌پزند.

۲۲ ـ نان تنوری

مواد لازم: آب ـ آرد ـ نمک ـ روغن مایع و تخم‌مرغ

روش تهیه: با مخلوط نمودن آب، آرد و نمک خمیر را تهیه و آن را به صورت چانه درمى‌آورند و بعد چانه‌ها را با دست پهن مى‌کنند و موقع چسباندن به تنور گلى کمى روغن و تخم‌مرغ روى آن مى‌مالند. براى پختن این نان باید توجه داشت که تنور کاملاً گرم شود. علامت گرم شدن تنور این است که تنور بعد از قرم شدن به رنگ سفید درمى‌آید.

معانى برخى واژه‌ها

هوک راغ یا آب سوراغ ـ آب ماهى نمک سود (ماهى‌هاى ساردین) که به وسیله خاک سرخ جزیره هرمز رنگین شده است.

مهیاوه ـ محلول ماهى‌هاى ریز (متوتا) که با آب و ادویه کوبیده شده

چووه ـ چوب استوانه‌اى به طول ۲۵ تا ۳۰ سانتى‌متر که همان وردنه است

خون یاخن ـ میزى است چوبى که به صورت دایره مسطح با پایه‌هاى چوبى به ارتفاع ۱۵ تا ۲۰ سانتى‌متر

کردن ـ اجاق صحرایى که معمولاً از ۳ تکه سنگ متوسط به صورت سه پایه ساخته مى‌شود و وسط آن آتش درست مى‌کنند.

مهماس ـ شیئى قاشق مانند از جنس آهن که سر آن مسطح و دایره‌اى شکل و دنباله آن مانند دسته قاشق است و براى جابه‌جا کردن نان خمیر تره در تابه از آن استفاده مى‌نمایند.

در گذشته، نان مصرفى مردم قشم در خانه‌ها پخت مى‌شد. اما، به مرور که اداره‌هاى دولتى تأسیس شدند و کارکنان و کارمندان با خانواده‌هاى خود در قشم سکونت کردند و همراه با آن صنایع و کسب و کار گسترش یافت، نانوایى‌هاى عمومى به منظور تأمین نان موردنیاز مردم غیربومى شروع به فعالیت کردند و رفته رفته تعداد آنها رو به افزایش نهاد.با این وصف، و با توجه به ینکه جزیره پهناور قشم افزون بر ۶۲ روستا دارد، اکثر مردم ترجیح مى‌دهند نان مصرفى خود را در خانه و به شیوه‌هاى سنتى پخت مى‌کنند. انصافاً نیز باید گفت که نان خانگى هم طعم و عطر و بوى بهترى دارد و هم اینکه نسبت به نان عرضه شده در نانوایى‌ها با صرفه‌تر است.خانواده‌هاى قشمى، در هر نوبت پخت نان در منزل، به اندازه مصرف چند روز خود نان مى‌پزند و هر چند گاه یک بار پس از مصرف نان‌ها دوباره اقدام به پخت مى‌کنند.عمده وسیله پخت نان خانگى و سنتى در قشم ساج یا تابه است و گرچه سابقاً از اجاق‌هاى سنتى و تنور (با استفاده از حرارت آتش چوب) براى این کار استفاده مى‌شد اما امروزه چراغ و اجاق گازسوز از جمله منابع حرارتى پخت نان در خانه‌ها است.درباره نان سنتى قشمى‌ها گذشته از شهرت آنها در خطه جنوب به دلیل خوش طعم بودن، آنچه موضوع را جالب‌تر مى‌کند تنوع آن و موارد استفاده اختصاصى برخى نان‌ها (مثلاً براى سفره افطار ماه مبارک رمضان، عزادارى‌ها، عروسى‌ها و…) است.در جزیره قشم بیش از ۲۰ نوع نان خانگى به شیوه سنتى و با استفاده از مواد معطر مختلف پخت مى‌شود.

غذاهای محلی قشم

زنان جزیره قشم از ماهى، میگو. خرچنگ، گوشت، خرما، آرد، شکر، روغن و حبوبات انواع غذاهاى خوشمزه و اشتهاآور درست مى‌کنند.
۱ ـ ماهى برشته ـ کباب ذغالى

براى برشته کردن ماهى‌هاى کوچک مانند ساردین، گاریز یا بیاح شکم آنها را خالى نمى‌کنند. اما شکم ماهى‌هاى بزرگ مانند سنگسر، سرخو، هور، زرده و همه ماهیان بزرگ هنگام شستن خالى مى‌شود و مخلوطى از گشنیز، شوید، پیاز خرده شده، فلفل و ادویه و گاهى فلفل سبز در شکم ماهى جا داده مى‌شود و روى ورقه فلزى که روى آتش گاز یا ذغال آماده شده است گذاشته مى‌شود.

قابل توجه اینکه ماهى‌ها را حداقل یک ساعت جلوتر نمک زده تا کاملاً نمک به خود بگیرد و هنگام پختن از نمک شسته نشود. ورقه فلزى باید کاملاً داغ باشد اگر نه پوست ماهى به ورقه فلزى مى‌چسبد و کنده مى‌شود.بعد از پختن ماهى‌هاى باید آنها را در ظرفى درب‌دار گذاشت و چند قطره آب به آن پاشید تا در اثر بخار ماهى‌هاى داغ، روغن در زیر پوست آنها بپیچد و هنگام مصرف پوست آن به راحتى کنده شود.ماهى را هنگام مصرف با خرما و یا رطب فراوان میل مى‌نمایند.
۲ ـ کلمبا kolomba

گندم دلانده (پرک شده) را که از قبل خیسانده شده در قابلمه آب جوش ریخته و بعد ماهى را در آب نمک و زردچوبه جوشانده و استخوان‌هاى آن را جدا مى‌کنیم و با سبزى (گشنیز و شوید خرد شده) مخلوط مى‌کنیم و هنگامى که گندم در حال جوش قوام آمد ماهى و سبزى را به آن اضافه مى‌کنیم تا گندم‌ها غلیظ شود و کمى با سبزى و ماهى بجوشد. اگر از ماهى بزرگ استفاده مى‌شود براى اینکه بوى ماهى برطرف شود باید آن را با سبزى‌هاى خرد شده کمى در روغن داغ تفت داد.کلمبا را با روغن حیوانى که در قشم تهیه مى‌شود صرف مى‌کنند. این روغن را به زبان محلى روغن جونون مى‌گویند (یعنى روغن خوب)
۳ ـ زیبون zebon

اول سیب‌زمین‌هاى خلال شده درشت را در روغن سرخ کرده و کمى زردچوبه و نمک به آن اضافه مى‌کنیم. ماهى را که از قبل نمک زده بودیم شسته و به آن زردچوبه. ادویه و فلفل مى‌زنیم و با ادویه در روغن سرخ مى‌کنیم مقدارى پیاز خرده شده را با یک عدد گوجه‌فرنگى کوچک رنده شده در روغن تفت مى‌دهیم، آنگاه مقدارى روغن در قابلمه ریخته و به اندازه ته قابلمه نانى را برش زده (نان محلى توموشى) و در ته قابلمه گذاشته مى‌شود تا هنگامى که مواد سرخ شده را در قابلمه مى‌ریزیم مواد به ته قابلمه نچسبد.بعد از گذاشتن نان در کف قابلمه، مواد سرخ شده را روى آن مى‌گذاریم و بعد برنجى را که از قبل آماده کرده‌ایم (پلو ساده) روى مواد سرخ شده مى‌ریزیم و چند دقیقه‌اى روى شعله کم مى‌گذاریم تا دم بکشد.
۴ ـ موفلک moflak

گندم دلانده (گندم یا جو پرک شده) را در دیگ برشته مى‌کنیم تا رنگ آن قهوه‌اى شود. بعد گندم‌هاى برشته را مانند برنج در آب مى‌خیسانیم.پیازهاى خرد شده را کمى تفت مى‌دهیم و بعد به آن زردچوبه اضافه مى‌کنیم. پوست و استخوان ماهى ا که از قبل در آب نمک و زردچوبه جوشانده‌ایم جدا کرده و با پیاز سرخ مى‌کنیم و آبى که ماهى را در آن جوشانده‌ایم به ماهى و پیاز سرخ شده اضافه مى‌کنیم هنگامى که آب جوش آمد گندم‌هاى خیس شده را به آن اضافه مى‌کنیم و صبر مى‌کنیم تا کاملاً آب آن بخار شود و دم بکشد.هنگامى که در حال دم کشیدن است مى‌توانید مقدارى تخم گشنیز را روى گندم‌ها بپاشید.
۵ ـ طرز تهیه ادویه محلى

گشنیز، زیره، دارچین، فلفل سیاه، هل، میخک و زنجبیل همه را آسیباب کرده و آنها را مخلوط مى‌کنیم (این ادویه براى معطر کردن غذا بسیار مناسب است) و هنگام دم کشیدن غذا روى غذاها پاشیده مى‌شود.
۶ ـ هوارى haware

ابتدا پیاز را کمى تفت مى‌دهیم و بعد سبزى (گشنیز، شوید، شنبلیله. سیر) را در روغن سرخ کرده ماهى را که قبلاً نمک زده‌ایم از نمک شسته و آن را با سبزى سرخ مى‌کنیم و فلفل و ادویه و زردچوبه را کمى زیادتر از ادویه‌هاى دیگر به آن اضافه مى‌کنیم تا رنگ آن کاملاً زرد شود.بعد از سرخ شدن مواد مقدارى آب به آن اضافه مى‌کنیم تا کاملاً روى مواد را بپوشاند، هنگامى که آب جوش آمد برنج را که از قبل خیسانده بودیم به آن اضافه مى‌کنیم تا آب آن کاملاً بخار شود و دم بکشد.
۷ ـ عنکاس ankas (ماهى مرکب)

عنکاس را که از قبل آماده کرده و گوشت آن را به صورت مربع‌هاى کوچک قطعه قطعه کرده‌ایم با مقدارى آب و خرما در دیگ زودپز مى‌گذاریم تا کاملاً پخته و نرم شود.

مقدارى سیب‌زمینى خلال شده را سرخ مى‌کنیم و آنگاه پیاز خرد شده را کمى تفت مى‌دهیم و عنکاس‌ها را به آن اضافه مى‌کنیم بعد سیب‌زمینى را که سرخ کرده بودیم با یک عدد فلفل سبز و رب گوجه به آن اضافه مى‌کنیم آنگاه نمک، فلفل و ادویه به آن زده و چند دقیقه با شعله کم حرارت مى‌دهیم.
۸ ـ عنکاس خشک شده یا (کوسه خشک)

عنکاس (ماهى مرکب) را بعد از تمیز کردن به صورت برگه‌هاى نازک و بلند درآورده و در مقابل آفتاب آویزان مى‌کنیم تا کاملاً خشک شود، براى خشک شدن حداقل ۱۰ روز باید زیر آفتاب باشد آن وقت روى ذغال یا شعله گاز کباب مى‌کنیم و بعد آن را مقدارى مى‌کوبیم تا بافت گوشت از هم باز شود و ذغال آن گرفته شود. مقدارى لیمو روى آن ریخته و با خارک خرما صرف مى‌نماییم. (خرمایى که هنوز رطب نشده است)گوشت کوسه را هم به همین ترتیب درست مى‌کنند.این روش بیشتر براى مصرف در تابستان است و در فصل خارک و رطب استفاده مى‌شود.
۹ ـ برنج دیشو dishow (شیره خرما)

مقدارى شیره خرما را در آب حل مى‌کنیم تا رقیق شود و آن را در قابلمه روى گاز مى‌گذاریم تا کاملاً جوش آید، آب برنجى را که قبلاً خیسانده‌ایم گرفته و آن را در آب و شیره جوش آمده مى‌ریزیم تا آب بخار شود و دم بکشد (پلو شیرین) این پلو را با ماهى تلال برشته شده یا سرخ شده استفاده مى‌کنند.
۱۰ ـ پودینى کوسه یا سفره ماهى poodane

کوسه را قطعه‌قطعه مى‌کنیم و با پوست در آب نمک و زردچوبه مى‌جوشانیم تا کاملاً پخته شود، بعد از پخته شدن پوست و استخوان آن به راحتى کنده مى‌شود، گوشت پخته شده را کاملاً له مى‌کنیم و آن را مى‌فشاریم تا آب آن گرفته شود و ماهى له شده خشک شود (این کار را براى برطرف شدن بوى کوسه ماهى حتماً باید انجام داد) بعد آن را با پیاز و سبزى (گشنیز و شوید و پیاز خرد شده) در روغن سرخ مى‌کنیم مقدارى رب گوجه و لیموعمانى خشک به آن اضافه مى‌کنیم در قابلمه مى‌گذاریم تا کاملاً پخته شود و آب آن بخار شود. این روش براى تهیه پودینى سفره ماهى هم استفاده شود. (سفره ماهى ببرى یا خال‌دار)
۱۱ ـ متبک (motabak) ـ پلو

ماهى‌ها را که قبلاً نمک زده‌ایم از نمک شسته و بعد آنها را در روغن سرخ کرده و به آن ادویه، زردچوبه و فلفل اضافه مى‌کنیم و روى مواد تهیه شده به اندازه کافى آب مى‌ریزیم، بعد از جوش آمدن آب برنجى را که قبلاً خیس کرده‌ایم به آن اضافه مى‌کنیم در ظرف را مى‌گذاریم تا کم‌کم پخته و دم بکشد.
۱۲ ـ حلا یا کاتوغ تخم‌مرغ katog-hala

پیاز خرد شده را با زردچوبه در روغن سرخ مى‌کنیم بعد سیب‌زمینى کوچک و گلوله را به آن اضافه مى‌کنیم تا کاملاً پخته و سرخ شود، سپس مقدارى آب و تمر هندى که از قبل آماده شده است را به آن اضافه مى‌کنیم هنگامى که جوش آمد و سیب‌زمینى آن نرم شد تخم‌مرغ را بدون اینکه بزنیم در قابلمه مى‌ریزیم و صبر مى‌کنیم تا خودش را بگیرد بعد مقدارى رب به آن اضافه کرده و براى معطر ساختن غذا از ادویه و هل استفاده مى‌کنیم.
۱۳ ـ کلمبا ارزن kolomba

ارزن را در هاون ریخته و آن را با آب خرما نمناک مى‌کنیم و آنقدر ارزن‌ها را مى‌کوبیم تا پوست آنها کاملاً جدا شود، ارزن‌ها را مى‌خیسانیم و بعد در قابلمه آب جوش ریخته و ماهى را که در آب نمک و زردچوبه جوشانده‌ایم استخوان‌هاى آن را کشیده و با سبزى (شوید و گشنیز) مخلوط مى‌کنیم و هنگامى که ارزن در حال جوش قوام آمد ماهى و سبزى را به آن اضافه مى‌کنیم تا غلیظ شود و کمى با ماهى و سبزى بجوشد تا کاملاً جا بیفتد.
۱۴ ـ خوراک ملوک (صدف دراز) malook

گوشت صدف را جدا کرده و کاملاً آن را شسته و شکم و زایده‌هاى آن را جدا مى‌کنیم. براى تمیز کردن یک کیلو صدف حداقل دو ساعت وقت نیاز است. بعد آن را در یک لیوان آن نمک و زردچوبه و پیاز خرده شده مى‌جوشانیم تا کاملاً پخته و نرم شود و آبى در آن نماند. سپس روغن را داغ کرده و صدف‌ها را با پیاز در آن ریخته و مقدارى رب و گوجه رنده شده هم به آن اضافه مى‌کنیم و همه را با همه در روغن تفت مى‌دهیم تا کاملاً سرخ شود. مقدارى ادویه، فلفل و مخصوصاً فلفل سبز به آن اضافه مى‌نماییم.
۱۵ ـ پلشک صدف حلزونى palshk

صدف‌هاى حلزونى را در آب نمک مى‌جوشانیم بعد با سوزن گوشت صدف را بیرون مى‌آوریم و شکم آن را جدا مى‌کنیم. گاهى به صورت آب‌پز مصرف مى‌شود و گاهى هم در روغن و پیاز و رب گوجه تفت مى‌دهند.
۱۶ ـ خوراک ماهى متوتا یا حشینه matoota

ماهى متوتا یا حشینه بیشتر براى تهیه مهیاوه (نوعى سس ماهى است که روى نان محلى زده مى‌شود) استفاده مى‌شود. گاهى سر و دم متوتاى تازه را جدا مى‌کنند و شکمش را پاک کرده و در روغن و پیاز داغ سرخ مى‌نمایند و گاهى هم آب تمر هندى یا رب گوجه‌فرنگى و فلفل سبز به آن اضافه مى‌کنند.
۱۷ ـ کاتوغ یا حلا ماهى katig-hala

پیاز خرد شده را در روغن سرخ مى‌کنیم و سبزى (گشنیز و شوید) سیر و فلفل سبز و گوجه‌فرنگى رنده شده را به آن اضافه مى‌کنیم. ماهى نمک زده شده را که از قبل آماده کرده‌ایم از نمک شسته و قطعه‌هاى متوسط ماهى را به آن اضافه مى‌کنیم و کمى با سبزى و سیر در روغن تفت مى‌دهیم بعد از تفت دادن مقدارى آب به آن اضافه مى‌کنیم تا روى مواد را کاملاً بپوشاند بعد از چند دقیقه جوشیدن کاتوغ آماده است.

۱۸ ـ هوارى چکو میگ (پلو بچه میگو) یا لارو خشک شده میگو

این نوع میگو بعد از فصل تخم‌ریزى در جنگل حرا صید مى‌شود. بعد از جوشاندن در آب دریا آن را خشک کرده و به بازار مى‌آورند. قیمت هر کیلو لارو خشک شده بچه میگو ۱۵۰۰ تومان است.میگوى خشک را مى‌خیسانیم و پوست آن را مى‌گیریم، پیاز خرد شده را تفت مى‌دهیم بعد میگو را به آن اضافه مى‌کنیم، بعد از سرخ شدن مقدارى زردچوبه روى آن مى‌ریزیم و بعد مقدارى آب اضافه مى‌کنیم و عدس آب‌پز شده را همراه با حدود ۲ استکان آب سوراغ (نوعى سس است که با ماهى ساردین و خاک سرخ هرمز ساخته مى‌شود) به آن اضافه مى‌کنیم بعد از جوش آمدن برنج خیسانده شده را اضافه مى‌کنیم تا آب آن بخار شده و دم بکشد.
۱۹ ـ چرخدیه‌یى (پلو) char.kdue.e

پیاز خرد شده را در روغن و زردچوبه سرخ مى‌کنیم، ماهى جوشانده را له مى‌کنیم و آب آن را مى‌گیریم تا کاملاً خشک شود بعد ان را با سبى (گشنیز، شوید، شنبلیله) لیمو عمانى، ادویه، پیاز خرد شده سرخ مى‌کنیم و آبى که ماهى را در آن جوشانده بودیم مى‌گذاریم تا بجوشد و برنج را به آن اضافه مى‌کنیم. قبل از اینکه دم بکشد، به موادى که قبلاً آماده کرده بودیم تخم‌مرغ اضافه مى‌کنیم و مواد آماده را روى برنج مى‌ریزیم و صبر مى‌کنیم تا پخته شود و دم بکشد.
۲۰ ـ کوفته ماهى مومغ (ساردین) momaga

سر و پولک ماهى ساردین را جدا کرده، شکم آن را خالى مى‌کنیم و در آب نمک و زردچوبه مى‌جوشانیم. بعد از جوشیدن پوست و استخوان آن را جدا مى‌کنیم. ماهى پخته شده را کاملاً له مى‌کنیم و آب آن را مى‌گیریم. مقدارى فلفل، ادویه و سبزى (گشنیز و شوید) نمک، تخم‌مرغ، سیب‌زمینى آب‌پز و فلفل سبز به آن اضافه مى‌کنیم. از پیاز خرد شده کمتر استفاده مى‌شود زیرا پیاز باعث مى‌شود هنگام سرخ شدن مواد از هم بپاشند. بعد از مخلوط کردن کامل مواد آن را به صورت دایره‌هاى کوچک در روغن داغ پهن مى‌کنیم تا سرخ شود.
۲۱ ـ خوراک سینگو (خرچنگ) singow

خرچنگ را بعد از جمع‌آورى در دیگ بدون آب ریخته و با شعله کم حرارت مى‌دهیم. مى‌توانید مقدارى نمک هم روى آنها بپاشید. هنگامى که خرچنگ‌ها پخته مى‌شوند به رنگ آجرى درمى‌آیند و به صورت بخارپز استفاده مى‌شود.

گاهى گوشت آن را درمى‌آورند و در روغن و پیاز و فلفل سبز و ادویه و زردچوبه تفت مى‌دهند.
۲۲ ـ هوارى ماهى شور

ماهى شور را باید قبلاً در آب شیرین به مدت ۲ ساعت خیس کرده و در طول این مدت چندبار آب آن را عوض کنیم تا نمک اضافى جذب شده در گوشت، از گوشت خارج شود. سپس فلس و استخوان آن را جدا مى‌کنیم و گوشت‌ها را به صورت تکه‌هاى کوچک مى‌بریم. پیاز خرد شده را سرخ مى‌کنیم و مقدارى زردچوبه و ادویه همراه با گوشت‌هاى تکه شده به آن اضافه مى‌کنیم. پس از شستن برنج مواد آماده شده را به آن اضافه مى‌کنیم، حال به دو صورت مى‌توانیم آن را بپزیم و دم کنیم. ۱ ـ شعله گاز یا چراغ ۲ ـ فر. در موقع استفاده از شعله گاز یا چراغ پس از تمام شدن آب برنج، گرد لیمو را روى برنج داخل دیگ پاشیده و دمى را روى آن قرار مى‌دهیم، ولى اگر از فر استفاده مى‌کنیم پس از پاشیدن گرد لیمو دیگر نیازى به گذاشتن دمى ندارد (اگر سیب‌زمینى ریز باشد آن را با پوست در دیگ مى‌ریزیم)

۲۳ ـ زیبون سور

سیب‌زمینى خلال شده را در روغن سرخ مى‌کنیم بعد از بیرون آوردن سیب‌زمینى از ماهى‌تابه، پیاز رنده شده را در آن ریخته و مقدارى که تفت داده شد، سورهاى جوش داده شده از قبل را همراه پیازها سرخ مى‌کنیم و مقدارى ادویه و فلفل به آن اضافه مى‌کنیم و بعد از سرخ شدن مقدارى برنج پخته شده را در کف دیگ ریخته و مواد را روى آن مى‌ریزیم و مابقى برنج را روى ماهى‌ها مى‌ریزیم و مى‌گذاریم تا دم بکشد.
۲۴ ـ ماهى شور دودى

ابتدا ماهى شور را مى‌جوشانیم تا نمک اضافى آن گرفته شود. بعد از نرم شدن ماهى آن را صاف کرده و آب آن را مى‌گیریم و به تکه‌هاى کوچک تقسیم مى‌کنیم بعد در یک عدد پوست پیاز تقریباً ضخیم مقدارى روغن داغ شده مى‌ریزیم و گوشت ماهى را در یک دیگ کوچک ریخته و پوست پیاز را که روغن در آن است روى ماهى که در دیگ است مى‌گذاریم و آتش ذغال که قبلاً آماده نموده‌ایم و رنگش قرمز شده است را در روغن مى‌اندازیم و فوراً درب ظرف را مى‌بندیم تا بوى ماهى کباب شده به خود بگیرد روى شعله کم مى‌گذاریم تا حدود ۲۰ دقیقه پخته شود.
۲۵ ـ ماهى سرخ کرده

پس از تمیز کردن ماهى‌ها کمى نمک به آنها زده و به مدت نیم ساعت مى‌گذاریم بماند. بعد آنها را مى‌شوییم و مقدارى زردچوبه و فلفل و ادویه روى آن مى‌پاشیم. در صورت دلخواه مى‌توانیم مقدارى آرد نیز به این مواد اضافه کنیم روغن را در ماهى‌تابه داغ کرده و ماهى‌ها را در آن سرخ مى‌کنیم. وقتى هر دو طرف آن سرخ شد از ماهى‌تابه بیرون مى‌آوریم، مى‌توانیم همراه این غذا مقدارى سیب‌زمینى خلال شده و گوجه‌فرنگى حلقه‌حلقه شده را نیز سرخ نماییم.
۲۶ ـ کاتوخ سور پیاز

ماهى شور را در آب مى‌خیسانیم و بعد از خیساندن و گرفتن نمک اضافى آن، ماهى‌ها را همراه با مقدار زیادى پیاز سرخ مى‌کنیم و زردچوبه و فلفل و ادویه را به آن اضافه مى‌کنیم و بعد از سرخ شدن مواد، سیب‌زمینى درشت بریده شده را در آن مى‌ریزیم. البته مى‌توانیم قبل از سرخ کردن پیازها، سیب‌زمینى را سرخ کنیم بعد بیرون آوریم و مراحل بعدى را شروع کنیم. سپس مقدارى تمر هندى را که در کمى آب خیسانده و صاف کرده‌ایم به مواد اضافه مى‌کنیم تا جوش بیاید. بعد از جوش آمدن کاتوخ شعله گاز را کم کرده و مقدار کمى رب نیز براى خوش‌رنگ شدن غذا به آن اضافه مى‌کنیم و با شعله کم مى‌گذاریم تا کاملاً جا بیفتد (مى‌توانیم به جاى ماهى شور نیز از میگوى تازه استفاده کنیم همراه با مقدارى نمک)
۲۷ ـ هوارى مورگیه (شویدى)

پیاز رنده شده را در روغن تفت مى‌دهیم و سبزى (گشنیز و شوید) را به آن اضافه مى‌کنیم و پس از کمى سرخ شدن ماهى گلو را که قبلاً جوش داده و تمیز کرده‌ایم همراه با ادویه و زردچوبه و فلفل روى آن مى‌ریزیم و مقدارى آب اضافه مى‌کنیم، پس از جوش آمدن، برنج شسته شده را در آن ریخته و به مقدار لازم نمک روى آن مى‌ریزیم، قبل از تمام شدن آب و در حین نرم شدن برنج، گاز را خاموش کرده و به صورت سوپ استفاده مى‌کنیم.
۲۸ ـ سوراغ

سر ماهى مومغ (ساردین) را جدا کرده و شکم آن را خالى مى‌کنیم و بعد آن را تمیز شسته و با نمک زیاد در ظرفى که درب آن محکم بسته شود مى‌گذاریم تا ۱۰ روز بماند و بعد مقدارى خاک سرخ (گلک) را در آب حل مى‌کنیم که غلیظ باشد و ماهى‌هاى مانده شده را در این محلول زده و دوباره در ظرف مى‌ریزیم و مقدارى از این محلول را روى ماهى‌ها مى‌ریزیم و پوست لیمو و نارنج را روى مواد مى‌گذاریم.
۲۹ ـ مهیاوه

براى تهیه مهیاوه سر و شکم ماهى کوچک متوتا (کاشغ) را جدا کرده و آن را تمیز مى‌کنیم و در هواى آزاد خشک مى‌نماییم، پس از خشک شدن آن را مى‌کوبیم تا کاملاً پودر شود بعد به اندازه ماهى پودر شده نمک به آن اضافه مى‌کنیم. (اگر ماهى یک کیلو بود، یک کیلو هم نمک به آن اضافه مى‌کنیم). بعد تخم گشنیز و خندل سرخ و رازیانه تمیز و خشک شده را نیز پودر کرده و به مواد بالا اضافه مى‌کنیم، سپس مقدارى آب در آن ریخته و پوست نارنج را به آن اضافه کرده و تا سه روز در آفتاب مى‌گذاریم بعد از سه روز قابل استفاده مى‌باشد. در طول این سه روز مواد کاملاً تخمیر مى‌شود.
۳۰ ـ ماهى شور (هور)

ماهى را تمیز کرده و گوشت بدون استخوان آن را با کارد شیار، شیار مى‌کنیم و نمک را به مقدار زیاد در لابه‌لاى ماهى مى‌زنیم و با فشار زیاد در ظرف درب‌دارى مى‌گذاریم و پوست نارنج را در آن مى‌ریزیم بعد از مدتى به خوبى عمل مى‌آید.

جاذبه های گردشگری قشم

غار نمک:

در فاصله ۹۰کیلومتری شهر قشم، در بخش انتهایی جنوب غربی جزیره ( تقریبا به موازات ساحل جنوبی ) کوه گنبدی شکل به ارتفاع ۲۳۷ متر از سطح دریا غار نمک قرار دارد.
وجود رگه های سفید نمک بر بدنه این کوه از دور منظره ای جالب و دیدنی را نمایان می سازد .فاصله دهانه غار نمک از جاده همجوار ساحل دریا حدود ۲ کیلومتر است که توصیه می شود با پای پیاده پیموده شود. درون غار نمک به ویژه در اعماق آن، تاریک است و برای مشاهده استالاکیت های بلورین نمک نیاز به چراغ قوه پرنور است. سقف غار نمک را قندیل های مرمرین و بلورین در اشکال مختلف پوشش داده اند و منظره ای بدیع به وجود آورده اند.جریان آب نمک در کف غار نیز از منظره های دلپذیر غارهای نمکی جزیره قشم است.
رطوبت هوای جزیره و نفوذ آب در غارها سبب فروچکیدن آب نمک اشباع شده بر بدنه قندیل ها می شود و شکل آن را پیوسته تغییر می دهد.
از دل کوه نمکدان یک جریان آب زیر زمینی دائمی می جوشد و راه را به خارج می گشاید که پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود به صورت چشمه نمک در دامنه کوه ظاهر می شود و در گودال مقابل خود حوضچه ای طبیعی به رنگ سفید به وجود می آورد.منظره این حوضچه از دور همچون برف زمستانی دیدنی است. این چشمه در تمام طول سال جریان دارد.
نمک های غار نمک از بهترین نوع نمک سر سفره شناخته شده است و در ترکیب آن عناصر دیگری همچون منیزیم وجود دارد به همین دلیل می تواند به عنوان نمک طبی به ویژه برای مصرف ورزشکاران حرفه ای به صورت کپسول مصرف شود.با بررسی های به عمل آمده توسط زمین شناسان دانشگاه شیراز و کشور چک معلوم شده که این غار، طولانی ترین غار نمک جهان ( به درازای ۶۴۰۰ متر ) است.نظیر غار نمک جزیره قشم در کمتر نقطه ای از ایران دیده شده است. تحقیقاتی که اخیرا بر روی فضای داخلی غار نمک انجام شده است، حاکی از قابلیت ویژه آن است.باقی ماندن و تنفس در داخل غار نمک قشم می تواند به بهبود بیماران مبتلا به آسم و ناراحتی های تنفسی کمک کند.ارزش دیدن مسیر غار نمک و محیط اطراف آن همراه با تسهیلات جهانگردی لازم به حدی است که بخش اعظم نیاز ایرانیان و خارجیان شیفته به دیدار از مناطق دیدنی منحصر به فرد کره زمین را برآورده می نماید.

کوه ها و تندیس های قشم:

در جزیره قشم کوه های کم ارتفاع و شگفت انگیز بسیاری وجود دارد که از تحولات دورانی و فروکش آب و بیرون آمدن این کوه ها از دل آب حکایت می کند. سطح این کوه ها را لایه های مرجانی، اسفنجی و دو کفه ای ها پوشانده اند که این امر موجب حفاظت خاک های نرم شیست و مارن زیر سطح مرجانی شده است.در اثر فعل و انفعالات طبیعی، وزش باد، طوفان های باران زا، نمادها و تندیس های دیدنی و زیبایی در سراسر جزیره پدید آمده است که جزیره قشم و جزایر اطراف آن را از دیگر جزایر خلیج فارس متمایز و شگفت انگیز می نماید. این مجسمه های طبیعی را در شکل های گوناگون و عجیب در سراسر جزیره می توان مشاهده کرد.

جنگل دریایی حرا (HARRA) زیستگاه امن پرندگان مناطق گرمسیری:

درخت حرا که نام علمی آن به حکیم و فیلسوف ایرانی ابو علی سینا (Avicenna Marina) نسبت داده می شود، درختانی در اندازه های ۳ تا ۶ متر با شاخ و برگ سبز روشن هستند.درخت حرا آب شورزی است که هنگام مد آب دریا تا گلوگاه در آب فرو می رود. با خاصیت تصفیه ای که در پوست درخت حرا وجود دارد، بخش شیرین آب دریا را جذب و نمک آن را دفع می کند. درخت حرا در حقیقت یک کارخانه آب شیرین کن طبیعی و خدادادی است.در تنگه خوران، بین جزیره قشم و بخشی از استان هرمزگان ( فاصله بین شمال جزیره قشم و بندر خمیر) جنگل حرا در گستره ای معادل ۲۰۰ کیلومتر مربع پدید آمده که از تنوع زیستی بالایی برخوردار است. جنگل حرا به دلیل مساعد بودن شرایط اکولوژی، زیستگاهی امن برای پرندگان مهاجر همچون حواصیل بزرگ، اگرت بزرگ، اگرت ساحلی، حواصیل هندی، کفچه نوک تیز، سلیم خاکستری، گیلانشاه، کاکائی و …. از مناطق گرمسیری است.جنگل حرا زیستگاه مناسبی برای نرم تنان، سخت پوستان و ماهیان پدید آورده است که منبع غذایی مهمی برای ماهیان و پرندگان وحشی هستند. ارتباط میان تولید اولیه بوم سازگان ( اکوسیسم ) حرا و تولید ماهیان ارزشمند و صدف در دیگر نواحی حاره به خوبی مشخص شده است.بستر مرطوب جنگل حرا ، محل مناسبی برای پرورش مرغان ماهی خوار دریایی و به طور مشخص ماهی خوار دریایی سفید ( اگرات آلبا ) به وجود آورده و از میان دیگر گونه ها، مرغ باران یا آبچلیک ( کارادریده) در هنگام مهاجرت از میان جنگل حرا عبور می کنند. جنگل حرا در زمستان زیستگاه مناسبی برای تغذیه آبچلیک ها و پلوه ها است. تعداد قابل توجهی از گونه های پرندگان اروپایی – آسیایی( حدود ۴۳ گونه ماهی خوارند) که به آفریقا مهاجرت می کنند. یکی از مسیرهای مهاجرت از جنوب ایران و از میان خلیج فارس در نقطه باریک تنگه هرمز میان جزیره قشم و جزیره ابوموسی عبور می کند. مناطق جزر و مدی حفاظت شده حرا به مثابه سرزمین استراحت و تغذیه پرندگان ماهی خوار و گونه های دیگری از پرندگان مهاجر است.دیدار از جنگل حرا خاطره ای به یاد ماندنی در اذهان دوستداران طبیعت، آب، هوا، درخت و پرندگان و سکوت استثنایی باقی می گذارد.

انجیر معابد یا درخت سبز یا درخت لول (LOOL یا لور):

از رستنی های شگفت انگیز مناطق حاره، مخصوصا جزایر خلیج فارس، درخت همیشه سبز، درخت لور (معروف به انجیر معابد) است که تاجی بزرگ با ریشه های هوایی متعدد دارد. میوه رسیده نارنجی رنگ درخت لور مطبوع و خوراکی است.یکی از زیباترین درخت لور در تم سینتی ( منطقه توریان) قرار دارد و در نزدیکی آن بقعه ای دیدنی با طرح معماری کهن به نام زیارت پیر واقع شده است.

حیات وحش دریایی:

به طور کلی ۱۱ گونه خرچنگ از سه خانواده در جزیره قشم وجود دارد. آب های جزیره قشم از انواع ماهی غنی است. لاک پشت سبز در آب های جزیره های قشم، هنگام و لارک و همچنین در تنگه خوران و شرق لافت دیده می شود.ساحل شنی در شرق کانی در قسمت جنوب شرقی یک مکان دلخواه برای لاک پشت های دریایی است.
دولفین بینی بطری نیز از عمده پستانداران منطقه است.

غار خربز (خربس Xarbez):

به فاصله ۱۲ کیلومتری قشم در کنار جاده جنوبی، غار خربس بر سینه کوهی مشرف به دریا و دشت میانکاسه قرار دارد.غار خربس از غارهای دریایی است که بر اثر گرداب و تخلیه ماسه ها از حفره سنگ ها به وجود آمده، اما در دوره های پیش از اسلام مردمان با افزودن بر وسعت غار خربس در بخش های تالار میانی و دهلیزهای انشعابی به احتمال زیاد از آن برای پناهگاه و یا نیایشگاه استفاده کرده اند.

چاه های تل آب یا طلا:

در ۷۶ کیلومتری شهر قشم و در ۳۰ کیلومتری شمال فرودگاه بین المللی قشم چاه های طلا قرار دارد. در روستای لافت قبل از همه، بادگیرهای منازل روستائی چشم مشتاقان دیدار از قشم را به خود جلب می نماید. پس از آن به محض ورود به لافت و در جوار قلعه نادری حلقه های چاه آب متعدد در داخل گودال دامنه کوه به چشم می خورد که حکایت از تکنولوژی ذخیره آب پارسیان جزیره نشین عهد هخامنشی و دوره زرتشتیان دارد. چون تکنولوژی چاه کنی و قنات تا آنجا که روشن است خاص گبریان و زرتشتیان بوده است.مردم سخت کوش این منطقه، با زحمت زیاد در دل سنگ های شیستی برای ذخیره آب زلال باران چاه هایی حفر کرده اند. تل مشرف بر این چاه ها، با سطح سنگی مرجانی، آب باران را به گودال محل چاه ها هدایت می کند و چون کف چاه ها به لایه های گچی ختم شده است، آب برای مدت طولانی نسبتا سالم و خنک در آن باقی می ماند.در بالای چاه های طلا دو اثر تاریخی برج دیده بانی بازمانده از قرن هفدهم وجود دارد. اما بیش از همه بادگیرهای خانه های روستای لافت در دو جبهه خیره کننده است. این آثار از نظر فناوری تهویه هوا در نقاط گرمسیری در نوع خود بی نظیر اند.گفته می شود تعداد چاه های طلا به تعداد روزهای کبیسه یک سال شمسی ۳۶۶ حلقه بوده و در گذشته در هر روز از سال درپوش یکی از آنها را باز و از آن استفاده می کردند. بعضی به غلط و به دلیل ارزش بالای آب در جزیره واژه طلا را به آن اطلاق میکنند در حالیکه صحیح آن تلا= تل او = TAL EAU تل آب و(( او)) به معنی آب (به زبان پارسی قدیم و فرانسه امروزی) است.

سدهای ساسانی و هخامنشی:

در قشم آب شیرین برای نوشیدن انسان، حیوان و گل و گیاه ارزش حیاتی دارد. از ایام قدیم با ساخت سد در تنگه ها، راه ها و دره ها، آب های شیرین فصل بارانی را جمع آوری و به تدریج به مصرف شرب و کشت می رساندند.

سد پی پشت:
در نزدیکی روستای پی پشت و در ۳۷ کیلومتری شهر قشم و ۲۸ کیلومتری فرودگاه بین المللی قشم در شمال جزیره قرار دارد. در مدخل تنگه، تاسیسات تقسیم آب این سد تاریخی از دوره ساسانی به چشم می خورد.

سد گوران:

در ۷۸ کیلومتری شهر قشم و در کنار روستای گوران در نزدیکی جاده طبل- باسعیدو قرار دارد. سنگ بنای اولیه سد به دوران گوران ( گبران یا زرتشتیان) و هخامنشیان مربوط می شود.
سایر آثار تاریخی و باستانی قشم:

در جزیره قشم آثار تاریخی حاکی از تمدن و شهرنشینی دوران وجود دارد.
وجود لوحه ای به خط کوفی در یک مسجد قدیمی داخل جزیره موسوم به گوشه ( مشهور به شیخ برخ ) حاکی از آن است که این مسجد در سال ۲۴۴ ه.ق تعمیر شده است و قبل از آن آتشکده بوده است.

قلعه قشم :

قبل از سلطنت شاه عباس توسط پرتغالی ها به عنوان دژ نظامی و اعمال حاکمیت و تسلط و کنترل ترافیک دریایی منطقه هرمز و خلیج فارس ساخته شده است.

 

نیایشگاه ناهید:

در تپه کولغان در ۵/۲ تا ۳ کیلومتری شمال غربی شهر قشم و در سر راه جاده درگهان، زرتشتیان به پرستش خداوند می پرداخته اند و از کوچه های این شهر منظره دریای پارس چشم ها را نوازش و دل ها را آرامش می داده است.

ماهیگیری تفریحی:
با توجه به تنوع و کثرت ماهی در خلیج فارس که حدود سیصد کیلومتر ساحل در جزیره قشم و همجواری با سه جزیره دارای سواحل متعدد مرجانی ماهیگیری در تمامی فصول سال مهیا است، می توان از ساحل و یا در قایق و برقراری تورهای مختلف ماهیگیری در مکان های مختلف برای صید ماهی اقدام نمود.ضمنا، با وجود مناطق متعدد مرجانی در عمق های کم به شکار ماهی با تفنگ زیر آبی نیز می توان پرداخت.

 

تاریخچه ی جزیره قشم

تاریخچه ی جزیره قشم

این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزیره‌ى هرمز، از شرق به جزیره‌ى لارک، از جنوب به جزیره‌ى هنگام و از جنوب غربى به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌گردد. فاصله جزیره‌ى قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۸/۱۰ مایل (۲۰ کیلومتر)، تا بندر هرمز ۷۲/۹ مایل (۱۸ کیلومتر)، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۸۵/۴ مایل (۹ کیلومتر)، تا جزیره بوموسى ۰۱/۸۸ مایل (۱۶۳ کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ ۵۵/۶۱ مایل (۱۱۴ کیلومتر) است.

نزدیک‌ترین بندر در ساحل اصلى کشور به جزیره‌ى قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایى (۲۰ کیلومتر) است. نزدیک‌ترین فاصله این جزیره به ساحل اصلى کشور، در دماغه‌ى شمالى جزیره، در محل بندر لافت (در جزیره‌ى قشم) تا آبادى پل، مرکز دهستان خمیر (در ساحل اصلى کشور) که فاصله آن در حدود یک مایل دریایى (۱۸۰۰ متر) بوده و در آینده محل احداث پل خلیج فارس خواهد بود. جزیره‌ى قشم در شمال داراى دماغه‌هاى قشم، لافت و باسعیدو و در جنوب دماغه دیرستان است.

منطقه آزاد قشم
مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۵/۲ برابر دومین جزیره بزرگ خلیج فارس یعنى بحرین است.

۳۰۰ کیلومتر از جزیره قشم به منطقه آزاد اختصاص داده شده است
منطقه مناسب برای ذخیره سازی کالا، ترانزیت و حمل و نقل مجدد به آسیای میانه و قفقاز با راه آهن و راه شوسه
منطقه مناسب برای تمامی صنایع و در هر رشته صنعتی
به علت داشتن کرانه های عمیق مناسب برای تآسیسات سوختگیری و ارائه خدمات به کشتی های اقیانوس پیما
دارای امکانات بالقوه برای صنایع بیوتکنولوژیک
در حال حاضر دارای یک مرکز پژوهش در زمینه تمامی انواع جلبک ها و محصولات دیگر دریایی برای تولید مواد اولیه غذایی، دارویی و آرایشی و صنایع وابسته
به علت نزدیکی به منابع نفت و گاز این منطقه برای فعالیت در تمامی رشته های صنعتی نفت و گاز و پتروشیمی و خدمات وابسته مناسب است
جنگلهای منحصر به فرد حرا و پرندگان مهاجر، اکوسیستم زیبایی را برای ایجاد مکانهای توریستی و جلب توریست ها فراهم کرده است

وجه تسمیه قشم

قشم نام امروزى جزیره و نام شهر بندرى جزیره‌اى است در آب‌هاى خلیج فارس. این جزیره در منابع اسلامى، تا حدود سده دهم هجرى، به نام‌هاى دیگرى مانند کاوان یا بنى‌کاوان و لافت شهرت داشته است. مسعودى در مروج‌الذهب، (نوشته‌اى از اوایل سده‌ى چهارم هجرى)، در شرح جزایر خلیج فارس مى‌نویسد: «از آن جمله جزیره لافت است که آن را جزیره بنى‌کاوان گویند».

مؤلف کتاب حدودالعام نیز از این جزیره به نام «لافت» نام مى‌برد و مى‌نویسد: «اندرو شهرى خرم است مراو را لافت خوانند» و «این جزیره برابر پارس است».

دمشقى در نخبه‌الدهر، (از سده هشتم هجرى)، این جزیره را «لافت» و «بنى‌کاوان» مى‌خواند و آن را از جزایر آباد آن زمان دانسته است.

از دوره صفوى (۹۰۷-۱۱۴۸ ه‍. ق) به این سو، از این جزیره با نام «قِشْم»، یا به گویش سواحل‌نشینان «کِشم»، در منابع جغرافیایى و تاریخى یاد کرده‌اند. در میان عرب‌هاى منطقه، این جزیره به نام «جزیره‌الطویله» و در میان فارس‌ها به نام «جزیره‌ى دراز» معروف بوده است.

برخى کیش را که اکنون نام جزیره دیگرى در خلیج فارس است و آن را قیس مى‌نامیدند، نام جزیره قشم دانسته‌اند و گفته‌اند چون شکل این جزیره شبیه تَرْکَش (یا تیردان) است آن را کیش که به این معناست، خوانده‌اند.

در برهان قاطع، کیش نام شهرى در جزیره‌اى مشهور به هرمز آمده و در وجه تسمیه آن چنین نوشته شده است: «چون بر بلندى‌هاى اطراف هرموز برمى‌آیند مانند کیش که ترکش باشد به نظر مى‌آید». مؤلف برهان قاطع، ظاهراً جریزه هرمز را با قشم یکى گرفته است.

مؤلف آنندراج نام این جزیره را کیش و آن را همان جزیره‌ى دراز خوانده است و مى‌نویسد چون از دور به آن نظر کنند به ترکیب کیش ـ یعنى جاى تیر ـ نماید.

اعتمادالسلطنه نیز در مرآه‌البلدان مى‌نویسد: «جزیره‌ى قشم یا کیش که آن را باسعیدو (نام خور و بندرى در بن غربى جزیره) هم مى‌گویند. چون شبیه به ترکش، یعنى جعبه‌ى تیر است. آن را به فارسى کیش گفته‌اند.»

قشم در لغت‌نامه دهخدا به معانى زیر آمده است: «سرشت که مردم بر آن آفریده، طبیعت، آبراهه‌ى تنگ در رودبار یا در زمین یا آبراهه‌ى مطلق، تن و پیکر، جسم، گوشت پخته، سرخ‌شده، پیه، بن و نژاد، اصل، حال و هیأت.»

در میان معانى فوق «طبیعت» به خاطر زیبایى‌هاى طبیعى، خدادادى و بهشت‌گونه جزیره قشم و نیز «آبراهه» به سبب وجود مسیل و آبراهه‌هاى بسیار که بر اثر ریزش باران‌هاى سیل‌آسا و کوتاه مدت و یا در نتیجه دخالت انسان‌ها در جزیره به وجود آمده است، بیشتر مناسب جزیره قشم امروزى است.
معرفی منطقه آزاد قشم
جزیره قشم، واقع در تنگه هرمز، از وضعیت خاص بین خلیج فارس و اقیانوس هند بهره می برد. مرز آبراهی تمامی کشورهای حاشیه ( ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی، بحرین، قطر، امارات متحده عربی و عمان) تقریبا از سواحل جنوبی آن عبور می کند و تمام ترافیک هوائی شرق و غرب از فراز آسمان قشم می گذرد. جزیره با تمام خصوصیاتش، دریچه ای است به خلیج فارس. بنابراین قشم بر بلندای کانالی ایستاده است که حجم وسیعی از نفت و گاز جهان همیشه و برای ۱۰۰ سال آینده، از آنجا منتقل می شود. همین موقعیت خاص است که قشم را از سایر جزیره های خلیج فارس متمایز می نماید.
جمعیت و ترکیب جنسی آن
از نتایج فاز اول طرح جامع آمارگیری چنین برمی آید که جزیره قشم در پایان سال ۱۳۸۰ اندکی بیش از ۸۱ هزار نفر (۸۱۰۹۶ نفر) جمعیت داشته است. از این جمعیت ۴۲۳۰۸ نفر مرد و ۳۸۷۸۸ نفر زن بوده اند. نسبت جنسی جمعیت برابر ۱۰۹ مرد به ازائ ۱۰۰زن می باشد.

ترکیب سنی جمعیت
جوانی جمعیت از عمده ترین و بارزترین ویژگی های جمعیتی جزیره قشم است. بر اساس آمار حدود یک چهارم جمعیت (۸۱/۲۴) زیر سن ۱۰ سال هستند و سن بیش از نیمی از جمعیت(۵۳ درصد) به ۲۰ سال نیز نمی رسد. در عوض سهم افراد ۵۰ ساله و بیشتر در کل جمعیت بسیار پائین است و به ۹ درصد هم نمی رسد(۷۵/۸). اندکی بیش از یکدهم جمعیت نیز(۶۷/۱۱ درصد) در سنین بالاتر از ۴۵ سال هستند. میانگین جمعیت در جزیره قشم به کمتر از ۲۳ سال می رسد.

دین و تابعیت
اکثریت قریب به اتفاق(۹۹/۹۹ درصد) ساکنین جزیره قشم مسلمانند به طوریکه در کل جزیره فقط ۱۱ نفر غیر مسلمان سکونت دارند که مسیحی و زرتشتی هستند.
سواد و تحصیلات
از ۸۱۰۹۶ نفر جمعیت جزیره قشم، ۶۹۳۴۰ نفر در سنین ۶ سالگی و بیشتر هستند. از افراد اخیر تعداد ۵۵۴۱۳ نفر باسواد و ۱۳۹۲۷ نفر بی سوادند. بر این اساس میزان باسوادی در جمعیت بالای ۶ ساله و بیشتر به حدود ۸۰ درصد می رسد.

تاریخچه شکل گیری منطقه آزاد قشم
قرار گرفتن جزیره قشم در تنگه استراتژیک هرمز، سبب ساز تاریخ پر نشیب و فرازى براى آن از دوره عیلامیان تا عصر حاضر بوده است که بى‌تردید آزاد سازى جزیره از استیلاى بیگانگان توسط امامقلى خان (سردار ظفرمند عصر صفویه) از نقطه هاى درخشان تاریخ جزیره است و آنگاه انتخاب قشم به عنوان منطقه آزاد صنعتى تجارى در سال ۱۳۶۹ توسط دولت جمهورى اسلامى ایران که به درستى مى‌باید آن را عصر نوزایش جزیره محسوب داشت.

نقشه منطقه و راه ها منطقه آزاد قشم

راه آهن
با توجه به گسترش سریع تجارت در آسیا ومبادلات بین آسیا و اروپا شکل گیری پتانسیل رشد اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی و سایر کشورهای همجوار با ایران و منطقه خلیج فارس، امکان فعالیتهای ترانزیتی از بندر بزرگ کاوه به سرزمین اصلی و در مسیر ترانزیت کالا اتصال شبکه حمل و نقل عظیم دریایی به کشورهای همجوار و آسیای میانه را میسر خواهد نمود و ساخت اتوبان و ریل راه آهن موجب اتصال بیش از ۱۵ کشور از طریق مرز زمینی و هوایی تواما خواهد شد.
در مرحله اول، اجرای ۱۳۰ کیلومتر جاده اتوبان و ریل راه آهن که بندر کاوه در منطقه شمالی قشم را به شبکه سراسری جاده ای و ریل راه آهن داخل کشور متصل خواهد نمود. پیش بینی شده که صنایع سنگین به عرضه کالاهای حمل شده توسط راه آهن وابسته بوده و فرض براینست که بیشتر کالاهای سنگین خشک از طریق راه آهن و بقیه با کشتی حمل می شود.
در مرحله نهایی، چهار محوطه راه آهن مورد نیاز خواهد بود که در محوطه نزدیک به منطقه صنعتی شمال روستای ” پی پشت“ در شمال جزیره قشم واقع خواهد شد و در محوطه دیگر باید در نزدیکی منطقه صنعتی جنوب در ضلع جنوبی جزیره قرار داشته باشد. طرح راه آهن شامل یک مسیر تک خطی بین بندرعباس و منطقه صنعتی قشم است که دارای تقاطع هایی با ظرفیت کافی است. ولی زمین هایی که برای کشیدن خط آهن درنظر گرفته می شود بایستی ظرفیت دوخطی شدن راه آهن را داشته باشد و در آنها فضای کافی برای ایجاد تقاطع های دایره ای در مورد لزوم درنظرگرفته شده باشد. اصل کلی این است که خطوط آهن از یک طرف وارد قطعه زمین های صنعتی می شوند و جاده از طرف دیگر. به تأثیر راه آهن به عنوان یک مانع نیز باید توجه کافی مبذول شود.
اتوبان دارای ۲ باند رفت و برگشت بوده که در راستای توسعه فعالیتهای تجاری صنعتی جزیره است. ترانزیت کالا از بندر بزرگ کاوه به کشورهای همجوار و آسیای میانه در جهت پیوستن به کریدور شمال- جنوب برای کشتی های بالای ۷۰ هزار تن، کل پروژه را توجیه پذیر می کند.

بزرگراه
محققان پیشنهاد ساخت یک بزرگراه به موازات ریل راه آهن داده اند تا امتدادی باشد بر کریدور شمالی جنوبی، این بزرگراه از شهر قشم به سمت غرب آغاز شده و حدود ۱۴ کیلومتری از آن ساخته شده است. یک جاده کمربندی به دور جزیره نقش مهمی در پیشرفت جزیره ایفا خواهد کرد.

اطلاعات کلی پروژه
با توجه به گسترش سریع تجارت در آسیا و مبادلات بین آسیا و اروپا شکل گیری پتانسیل رشد اقتصادی کشورهای آسیای مرکزی و سایر کشورهای همجوار با ایران و منطقه خلیج فارس، امکان فعالیتهای ترانزیتی از بندر بزرگ کاوه به سرزمین اصلی و در مسیر ترانزیت کالا اتصال به شبکه حمل و نقل عظیم دریایی به کشورهای همجوار و آسیای میانه را میسر خواهد نمود، این موضوع ، ساخت ” پل خلیج فارس“ را از لحاظ اقتصادی توجیه پذیر و از لحاظ استراتژیکی حیاتی می سازد. ساخت پل مذکور موجب اتصال بیش از ۱۵ کشور از طریق مرز زمینی و هوایی تواما خواهد شد.

موقعیت جغرافیایی خلیج فارس
این پل در تنگه خوران، که کمترین فاصله بین جزیره قشم و سرزمین اصلی است، بین بندر لافت و پهل ( بندر لافت در جزیره) و ( بندر پهل در سرزمین اصلی) قرار گرفته است.

مشخصات فنی
پل خلیج فارس دارای چهار باند اتومبیل رو ( دو خط رفت و دو خط برگشت) و یک خط قطار است.
عرض پل، در حدود ۲۲ متر و طول آن در حدود ۲۶۶۰ متر
عمق آب، در این بخش از صفر تا ۳۵ متر
نوع آب باخورندگی بسیار بالا و دارای یون آزاد کلر
دهانه پل، از ۱۰۵ الی ۱۲۰ متر
پایه ها ، کیسون و یا شمع بتونی درجا

موقعیت جغرافیایی جزیره قشم

موقعیت جغرافیایى قشم

این جزیره از شمال به شهر بندرعباس، مرکز بخش خمیر و قسمتى از شهرستان بندر لنگه، از شمال‌شرقى به جزیره‌ى هرمز، از شرق به جزیره‌ى لارک، از جنوب به جزیره‌ى هنگام و از جنوب غربى به جزایر تنب بزرگ و کوچک و بوموسى محدود مى‌گردد. فاصله جزیره‌ى قشم (از بندر قشم) تا بندرعباس ۸/۱۰ مایل (۲۰ کیلومتر)، تا بندر هرمز ۷۲/۹ مایل (۱۸ کیلومتر)، جزیره لارک (تا مرکز دهستان لارک) ۸۵/۴ مایل (۹ کیلومتر)، تا جزیره بوموسى ۰۱/۸۸ مایل (۱۶۳ کیلومتر) و جزیره تنب بزرگ ۵۵/۶۱ مایل (۱۱۴ کیلومتر) است.

نزدیک‌ترین بندر در ساحل اصلى کشور به جزیره‌ى قشم، بندرعباس است که فاصله آن تا محل سربندر قشم ۸/۱۰ مایل دریایى (۲۰ کیلومتر) است. نزدیک‌ترین فاصله این جزیره به ساحل اصلى کشور، در دماغه‌ى شمالى جزیره، در محل بندر لافت (در جزیره‌ى قشم) تا آبادى پل، مرکز دهستان خمیر (در ساحل اصلى کشور) که فاصله آن در حدود یک مایل دریایى (۱۸۰۰ متر) بوده و در آینده محل احداث پل خلیج فارس خواهد بود. جزیره‌ى قشم در شمال داراى دماغه‌هاى قشم، لافت و باسعیدو و در جنوب دماغه دیرستان است.

مساحت جزیره

مساحت جزیره ۱۴۹۱ کیلومترمربع، حدود ۵/۲ برابر دومین جزیره بزرگ خلیج فارس یعنى بحرین است.
طول جزیره از بندر قشم، تا بندر باسعیدو در انتهاى جزیره را در منابع مختلف بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ کیلومتر تخمین زده‌اند و بیشتر روى طول ۱۱۵ و ۱۲۰ کیلومتر تکیه شده است. در گزارش توجیهى اجراى قانون تعاریف، طول سراسرى جزیره‌ى قشم را ۱۲۰ کیلومتر ذکر کرده‌اند. عرض جزیره، در نقاط مختلف متفاوت بوده و به‌طور متوسط داراى سه عرض: کم (بین طبل و سلخ)، زیاد (بین لافت کهنه و شیب دراز) و متوسط (در منطقه اسکان) است.با این وجود، عرض متوسط جزیره قشم را ۱۱ کیلومتر مى‌توان محسوب داشت.

قسمت وسیعى از کرانه‌هاى شمالى جزیره با جنگل دریایى حرا، که افزون بر ۱۵۰ کیلومترمربع است، پوشیده شده است. به این ترتیب، جزیره قشم نه تنها بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس شمرده مى‌شود بلکه با وسعتى افزون بر ۱۵۰۰ کیلومترمربع، از ۲۳ کشور بزرگ‌تر است و از جمله: ۵/۲ برابر بحرین، ۵/۲ برابر سنگاپور، ۵/۲ برابر سان‌مارینو، ۵/۱ برابر هنگ‌کنگ، ۵ برابر مالدیو و ۷۰ برابر ماکائو است

زمین شناسى قشم

بر اساس شواهد تکتونیکى و رسوب‌شناسى، مى‌توان قشم را بخشى از جنوب زاگرس در نظر گرفت. شباهت ظاهرى و همچنین هماهنگى در امتداد تاقدیس‌هاى بزرگ جزیره قشم با تاقدیس‌هاى زاگرس، خود شاهدى بر این موضوع است.

تأثیر گنبد نمکى کوه نمکدان بر بخش غربى جزیره کاملاً هویدا بوده و تغییرات مورفولوژیکى و تکتونیکى عمده‌اى را بر این بخش از جزیره ایجاد کرده است.

تاریخچه زمین‌شناسى و تکتونیک منطقه: بخش شمالى خلیج فارس قسمتى از بخش جنوب شرقى زون ساختارى زاگرس را تشکیل مى‌دهد که با روند کمربند چین‌خورده‌ ـ راندگى شمال غربى ـ جنوب‌ شرقى در اثر آخرین فاز کوه‌زایى آلپین در پلیو ـ پلیئستوسن چین‌خورده و دگرریخت شده است. سازندهاى زمین‌شناسى این کمربند ممکن است محدوده سنى پالئوزوئیک پیشین تا ترشیرى داشته باشند و شامل دیاپیرهاى منسوب به پالئوزوئیک پیشین به نام سرى هرمز بوده که تا عهد حاضر به طرف سازندهاى بالایى و تا روى زمین فعال بوده‌اند. بر اساس نظر اکثریت زمین‌شناسان این منطقه از نظر تکتونیکى از زمان ترشیرى پسین به عنوان ناحیه فعال تکتونیکى بخش جنوبى پیشانى دیگر ریختى یا کمربند همگرایى (بین‌النهرین و حوزه خلیج فارس) و همچنین حاشیه‌هاى صفحه فشارشى و برخوردى قاره ایران ـ عربى، فعال بوده است.

منطقه واقع در پایانه جنوب شرقى خلیج فارس در امتداد جزایر هرمز، قشم توسط عوارض ساختمانى، رسوبى و زمین‌شناسى همانند خشکى مادر (main Land)مشخص مى‌شود که با ۵/۲ کیلومتر پهنا در باریک‌ترین جاها از آن فاصله دارد. دریابارهاى رسوبات ترشیرى در جزیره قشم به‌طور بخشى همراه با نهشته‌هاى کواترنرى بوده، بنابراین از نیروهاى تکتونیکى فشارشى در ارتباط با فاز کوه‌زایى آلپین منتج شده است.

پادگانه‌هاى دریایى کواترنرى اغلب به‌طور افقى با سطح پلکانى با اندکى شیب به طرف دریاها به خوبى گسترش یافته‌اند. پادگانه‌هاى قدیمى‌تر مخصوصاً آنهایى که بر روى ساختمان‌هاى تاقدیسى قرار دارند شیب‌ تندترى داشته و به‌طور ملایم چین‌خوردگى دارند. پادگانه‌ها از مرجان‌ها، پوسته‌هاى جانورى و رسوبات دریایى نهشته شده در بخش‌هاى ساحلى قدیمى ساخته شده و ضخامتشان از چندین متر تا حدود ۱۰ متر متغیر است.

از نظر ترکیب، آنها شامل نهشته‌هاى مرجان، لوماشل ماسه سنگى ـ آهکى (لوماشل گریت استون ـ آهکى) و ماسه سنگ بوده که معمولاً با یک سطح سفت (duricrusted)، به‌طور دگرشیب سازند سنگ بستر ضخیم‌تر اما ضعیف‌تر (معمولاً طبقات ماسه سنگ قرمز و مارن سیلیتى ـ میوسن ـ پلیوسن، سازندهاى میشان و بر روى آن آغاجارى) را مى‌پوشانند. گسترش داخلى خشکى پادگانه‌هاى دریایى حداکثر در حدود ۱۰ کیلومتر از خط ساحلى عهد حاضر در جزیره قشم قابل مشاهده است.

چینه‌شناسى سازندهاى رخنمون یافته در جزیره قشم
۱ ـ سرى هرمز:

این سرى در گنبد نمکى نمکدان رخنمون یافته (در جاى خود به مکانیسم جایگیرى گنبدهاى نمکى اشاره خواهد شد). از سال ۱۸۵۱ میلادى تاکنون درباره این سرى بحث‌هاى زیاد شده و آنها را به سن‌هاى مختلف با به‌هم‌ریختگى یا بدون به‌هم‌ریختگى نسبت داده‌اند (مجموعه مقالات سمپوزیوم دیاپریسم با نگرشى ویژه به ایران دو جلد ـ ۱۳۶۹). پیلگریم معتقد است که این سرى، مخصوصاً در استان هرمزگان، یک سرى نمکى در پایین و یک ردیف رسوبى ـ آتشفشانى در بالاست که به چهار بخش قابل تقسیم است:

۱ ـ سنگ نمک در پایین

۲ ـ مجموعه قرمزى شامل مارن، انیدریت و سنگ‌هاى ماگمایى اسیدى و بازیک همزمان و جوان‌تر (باعث گرانیتینراسیون متاسوماتیزم و دگرگونى در میان آنها).

۳ ـ آهک‌هاى سیاه‌رنگ جلبکى

۴ ـ در هر گنبد نمکى بستگى به همان گنبد دارد بیشتر ماسه سنگ‌هاى قرمز خاکسترى و سبز رنگ با توفیت‌هاى ریزدانه سفیدرنگ، انیدریت‌هاى با ضخامت دسیمترى با سنگ‌هاى آهکى به همان رنگ.

تریلوبیت‌هاى گزارش شده توسط لیز (less 1929) که توسط کینگ (king 1930)شناسایى شده‌اند و نیز آکریتارک‌هاى شناسایى شده توسط قویدل (۱۳۶۹) در چاه دارنگ شماره ۱ و شاه شیرین ۱ سن‌سرى هرمز را کامبرین میانى منسوب مى‌کند. بر اساس گزارش‌ها و نقشه‌هاى صمدیان (۱۳۶۹، ۱۹۸۲) که سازندهاى دیگر موجود در جزیره و ویژگى‌هاى آنها عبارتند از:
۲ ـ سازند میشان:

این سازند در هسته برخى از تاقدیس‌هاى جزیره قشم (تاقدیس‌هاى هلر، گورزین، سلخ و…) و نیز در قسمت کوچکى از دیوارهاى گنبد نمکى نمکدان قابل شناسایى است. بخش پى این سازند آهک در روستاى گورى است که این بخش در نزدیکى گنبد نمکى نمکدان (از طرف تاقدیس سلخ) پنهان بوده و به وسیله گمانه‌زنى ضخامت آن ۱۰۰ متر برآورد شده است. سن سازند میشان میوسین پسین است.
۳ ـ سازند آغاجارى:

این سازند در ناحیه، تناوبى از لایه‌هاى ماسه سنگ آهکى و مارن بوده و با سازند زرین آن همبرى عادى داشته و همبرى آن با نهشته‌هاى جوان‌تر ناپیوستگى زاویه‌دار است. سازند فوق، بدنه اصلى ساخت تکتونیکى جزیره قشم را به وجود آورده و در تمامى تاقدیس‌هاى هلر، سوزا، گورزین، نقاشه، سلخ، باسعیدو و… برونزد اصلى را دارد.

در نواحى قشم و بندرعباس این سازند داراى ناپیوستگى‌هاى مرکب بین سازندى بوده و پى لایه‌هاى موجود در بین دو ناپیوستگى از یک لایه نازک کنگلومرایى تشکیل شده است. از نظر دیرینه‌شناسى، ریزسنگواره‌هاى روزن‌بران (فرامینیفرها) سن عمومى جوان‌ترین لایه‌هاى این سازند را میوسن پسین نشان مى‌دهد (James and wind, 1965)مطالعه چند نمونه از نانوپلانکتون بخش بالایى این سازند در جزیره قشم (توسط خانم فاطمه هادوى) سن پلیوسن پسین را به آنها مى‌دهد. سازندهاى محلى جزیره قشم (نامگذارى و شرح توسط صمدیان ۱۳۶۹، ۱۹۸۲)

۴ ـ آهک قشم:

نهشته‌هاى ساحلى فسیل شده به‌صورت پادگانه‌هاى دریایى که به حالت کلاهکى رسوبات کهن‌تر خود را پوشانده و در سمت ساحل عموماً پرتگاه‌هاى دریایى بى‌شمارى را به وجود مى‌آورد. به‌طور کلى آهک قشک یک آهک الیتى تخریبى و نسبتاً سفت است که داراى پوسته‌هاى فسیلى فراوان و کمى مواد تخریبى حمل شده و سیمان کلسیتى است. در برخى نواحى نزدیک به ساحل این آهک تغییر رخساره داده و با آهک‌هاى ریفى جایگزین مى‌شود. واحد قشم با ضخامت میانگین ۵-۴ متر به روى بخش‌هاى ساحلى تاقدیس‌هاى جزیره قشم نشسته است. سن‌رادیومترى به روش کربن ۱۴، سنى در حدود ۲۵ تا ۴۰هزار سال پیش با میانگین ۲۵ تا ۳۰هزار سال پیش را براى این سازند به دست مى‌دهد.
۵ ـ کنگلومراى دولاب

این واحد از منشاء آبرفتى و به شکل رسوبات مخروط‌افکنه است. رسوبات آن، در جزیره قشم، تنها در روى تلاقى دماغه‌هاى تاقدیس سلخ و باسعیدو دیده مى‌شود که از یک کیلومترى شمال گنبد نمکى نمکدان شروع شده و به سمت شمال تا جنوب بلافصل روستاهاى دولاب و تمگس (در نزدیکى تنگه خوران) ادامه دارد. بر اساس جایگاه چینه‌شناسى سن آن هولوسن پیشین در نظر گرفته شده است.
۶ ـ ماسه سنگ سوزا

این واحد منشاء دریایى داشته و در پاره‌اى از نقاط جزیره قشم با گسترش کم قابل مشاهده بوده و از ماسه سنگ آهکى شن‌دار و ریگ‌دار افقى همراه با سنگواره‌هاى بسیار ساخته شده است. این واحد در پى کنگومرایى است و ضخامت آن ۳ تا ۴ متر و سن آن نیز به روش کربن ۱۴ حدود چهار تا پنج‌هزار سال پیش تعیین شده است.
۷ ـ رسوبات هولوسن پسین

برخى از نقاط ساحلى جزیره و نیز کل قسمت میانى (از شمال تا جنوب جزیره) توسط این رسوبات پوشیده شده‌اند.

چهار نمونه از سواحل شمالى و جنوبى طبل و سواحل شمالى و جنوبى کانى از عمق ۳ سانتى‌مترى خاک توسط وزارت کشاورزى در رابطه با مطالعات جامع احیاء و توسعه کشاورزى و منابع طبیعى حوزه‌هاى آبریز رودخانه‌هاى کشور برداشت شده و در سازمان زمین‌شناسى کشور مورد مطالعه رسوب‌شناسى قرار گرفته است. نتیجه‌گیرى اینکه رسوب هیچ‌کدام منشاء از رودخانه کل نداشته و به نظر مى‌رسد که کلیه رسوبات از عمل تخریب حمل دریا و بازگشت حاصل از امواج به وجود آمده‌اند. البته تعداد نمونه‌هاى ارسالى براى اظهارنظر کافى نبوده و بررسى شرایط زمین‌شناسى و فیزیکوشیمیایى حدفاصل هرمزگان و قشم اهمیت زیاد دارد.

علاوه بر مطالعات صمدیان ۱۳۶۹ و ۱۹۸۲، رئیس و همکاران ۱۹۹۸ در مطالعاتشان ۱۸ پادگانه دریایى جزیره قمش را تا ارتفاع ۲۲۰ مترى شناسایى کرده‌اند که با روش‌هاى رادیومترى از نهشته‌هاى صدف‌هاى دریایى و مرجان‌ها آزمایش به عمل آمد که اغلب کریستالیزه بودند ولى نمونه‌هاى زیر ارتفاع ۳۰ متر غیرکریستالیزه بوده و میزان بالاآمدگى کلى را ۲/۰ میلى‌متر در سال و در نزدیکى گنبدنمکى قشم، این بالاآدگى سریع‌تر بوده و براى پریود زمانى ۵ تا ۶هزار سال قبل در حود ۶ میلى‌متر در سال به دست آمد. البته این اعداد تا حدودى با اندازه‌گیرى‌هاى قبلى اختلاف نشان مى‌دهد که بیشتر به علت روش‌هاى کار و کریستالیزاسیون و آلودگى فسیل‌ها مى‌تواند باشد.

در مطالعه اخیر که توسط پروسر و همکاران (Preusser et al. 2001) براى جزیره کیش منتشر شده است میزان بالاآمدگى تا حداکثر ۳۲ میلى‌متر در سال نیز تخمین زده شده است.

· تشکیل گنبدهاى نمکى: در تمام جزیره‌هاى چهارگانه (قشم، هرمز، لارک، هنگام) با گنبدهاى نمکى روبه‌رو هستیم و به غیر از جزیره قشم پیدایش سه جزیره دیگر در ارتباط مستقیم با گنبدهاى نمکى است. بالا آمدن نمک را مى‌توان تحت‌تأثیر گرانش واژگون، رفتار ویسکوپلاستیکى آن، نیروهاى تکتونیکى وارده، و وجود نقاط ضعف در مسیر صعود نمک در نظر گرفت.

به علت مطالعات بیشتر و وجود کانسار قابل توجه گل اخرا جزیره هرمز از اهمیت خاصى در توصیف گنبدهاى نمکى برخوردار است. که از نظر کانى‌شناسى و سنگ‌شناسى نیز براى مطالعه گنبدهاى نمکى راهنماى خوبى است. زمین‌شناسى گنبد نمکى جزیره هرمز توسط الیاسى و همکاران، ۱۳۵۵ (توسط گروه زمین‌شناسى دانشگاه تربیت معلم) انجام گرفته است. در جزیره هرمز سنگ‌هاى آذرین ریولیت، تراکیت، بازالت‌هاى تجزیه شده، دیاباز و مینرالیزاسیون کانى‌هاى حرارت بالا از قبیل پیروکسن، آمفیبول و الیژیست (پولک‌هاى نازک شش گوش با سطوح رمبوئدرى و بیناکوئیدى)، کوارتز و پیریت در حفره‌ها و شکستگى‌هاى سنگ‌هاى آذرین قابل مشاهده است. همچنین در سنگ‌هاى رسوبى قدیمى این جزیره کانى‌ها درجازا نظیر دولومیت، پیریت و کوارتز به وفور یافت مى‌شود.

یکى از کانسارهاى قابل توجه و مهم این جزیره اخرا است که از طریق شستشوى سنگ‌هاى آهن‌دار توسط آب‌هاى نافذ و انتقال اکسید آهن سه ظرفیتى به اعماق زمین حاصل شده است. ژیزمان این کانسار به‌صورت توده‌هاى بزرگ عدسى شکل است که در حد فاصل سنگ‌هاى تبخیرى و برش هترروژن آهن‌دار قرار گرفته است.

ویژگى بارز جزیره پدیده فرسایش است که تپه‌ها و کوه‌هاى به شدت فرسایش یافته را به وجود آورده و مناطق مسطحى نیز که مواد آبرفتى را باد و باران به همراه آورده و رسوب داده است. در جاى جاى جزیره دیده مى‌شود.

در جزیره قشم گستره‌هاى وسیعى نزدیک به دریا و نیز تپه‌ها و کوه‌هایى با ارتفاع حداکثر ۴۰۰ متر وجود دارد. نزدیک به یک سوم مساحت جزیره نسبتاً مسطح و بقیه کم و بیش پستى و بلندى‌هاى قابل دسترسى است.

· پستى و بلندى‌هاى: جزیره قشم از ناهموارى‌هاى آهکى تشکیل شده است.

ـ در جنوب و پشت شهر قشم (منتهى‌الیه شرق جزیره)، زمین به تدریج ارتفاع مى‌یابد و به تپه‌هاى معروف به ”پرتگاه قشم“ ختم مى‌شود. بلندترین نقطه در پرتگاه قشم در ۵ کیلومترى شهر قشم واقع شده و ۱۷۰ متر ارتفاع دارد.

ـ ارتفاعات جزیره را غالباً تراس‌هایى تشکیل مى‌دهند که دامنه‌هاى آنها شیب تند دارند و اغلب مضرس (داندانه داندانه)اند.

ـ بلندترین نقطه جزیره «کیش کوه» است با ارتفاع ۳۹۷ متر که در ۳۵ کیلومترى شرق باسعیدو واقع شده. از آنجا که این کوه از نمک تشکیل شده، به همین دلیل به کوه نمکدان نیز معروف است.

ـ در ۳ کیلومترى شمال شهر سوزا قله سفیدرنگ و مخروطى شکلى وجود دارد به ارتفاع ۱۳۵ متر.

ـ ”قله فینگر“ به ارتفاع ۲۸۰ متر و کوه ”بیسکو“ به ارتفاع ۲۹۴ متر در غرب کوهستان مخروطى شکل سوزا قرار گرفته‌اند.

· واحدهاى زیست محیطى: جزیره قشم و جزایر اطراف آن به سه واحد زیست‌محیطى عمده تقسیم شده، که عبارتند از:

الف‌ـ مناطق خاکى: در مورد مناطق خاکى ۷ واحد عمده شناسایى شده‌اند:
۱ ـ مناطق کوهستانى قشم شرقى

قسمت شرقى جزیره قشم مشخصاً از فلات‌هاى کوهستانى است که توسط دره‌ها و زمین‌هاى پست از یکدیگر جدا شده‌اند.

۲ ـ مناطق کوهستانى قشم غربى

قسمت غربى جزیره را یک محدوده بزرگ کوهستانى تشکیل مى‌دهد. این محدوده از دشت دیرستان در شرق به انتهاى غربى جزیره کشیده شده است که در بیش از نصف طول جزیره امتداد دارد.

قسمت عمده غرب جزیره قشم را محدوده کوهستانى اشغال نموده و تنها یک قسمت باریک از زمین‌هاى پست بین این محدوده و دریا باقى گذاشته است.

۳ ـ کوه گنبدنمکى

کوه نمکى ـ کوه نمکدان ـ در قسمت جنوب غربى جزیره، ویژگى عمده مجموعه کوهستانى غربى را تشکیل مى‌دهد. این کوه که به شکل مخروط است تا ارتفاع ۳۹۷ متر (قله کوه نمکدان) مى‌رسد. ساختار نمکى این کوه از انباشته شدن صخره‌هاى آذرین با رسوبات تشکیل شده است. کوه گنبد نمکى، با بقایاى معادن نمک باستانى و چشمه‌هاى آب شور، به خودى خود یک ”اثر تاریخى طبیعى دیدنی“ با امکانات آموزشى و تفریحى را به وجود آورده است.

گزارشى از گنبد نمکى نمکدان (قشم)

جزیره قشم از طریق تنگه کلارنس Clarenceیا خورخوران از سواحل ایرانى جدا شده است. مرتفع‌ترین منطقه جزیره قشم، کیش کوه با ارتفاع ۳۹۷ متر از کوه نمک تشکیل شده است که به کوه نمکدان نیز معروف است.

مشخصات زمین‌شناختى خلیج فارس و جزیره قشم:

خلیج فارس دریایى حاشیه‌اى (Marginal)است که توسط تنگه هرمز با اقیانوس هند ارتباط مى‌یابد. از نظر زمین‌شناسى ساختمانى، خلیج فارس یک چاله تکتونیکى است که به اواخر پلیوسن تا پلیستوسن تشکیل شده و در نتیجه تداخل چین‌خوردگى‌هاى زاگرس و چین‌خوردگى‌هاى عربى شکل امروزى را پیدا کرده است. اغلب جزایر و تپه ماهورهاى زیردریایى نیز در اثر بالا آمدن گنبدهاى نمکى تشکیل شده‌اند (مؤمنى، ۱۳۷۵).

بررسى وضعیت زمین‌شناسى ساختمانى و جنس زمین‌هاى تشکیل‌دهنده جزیره قشم نشان مى‌دهد این جزیره تاقدیس عظیمى است که محور آن منطبق بر محور طولى جزیره مى‌باشد و به آخرین حرکات چین‌خوردگى زاگرس مربوط است. در داخل جزیره چین‌خوردگى‌هاى درهمى وجود دارد که حاکى از حرکات تکتونیکى جوان‌تر است. عملکرد گسل‌هاى فعال با امتداد شمالى ـ جنوبى بالا آمدن تدریجى گنبد نمکى نمکدان و حضور پادگانه‌هاى دریایى مؤید این نظر است (واشقانى، ۱۳۷۷)
چینه‌شناسى جزیره قشم

سازند هرمز قدیمى‌ترین سازند موجود در جزیره قشم است که در بخش غربى آن به‌صورت گنبد نمکى نمکدان برونزد دارد.

سازند هرمز شامل رسوبات تبخیرى با ضخامت تقریبى هزار متر است که مابین پى سنگ و پوشش رسوبى زاگرس واقع است.

پى سنگ سازند میشان ـ به نام آهک گورى ـ در گنبد نمکى نمکدان به ضخامت ۳۰ متر برونزد دارد. این بخش آهکى که کرم رنگ است از دور به شکل سنگ‌هاى مقاوم دیده مى‌شود. سازند میشان با داشتن فسیل‌هاى جانورى فراوان، میوسن آغازین تا میانى را دارد.

سازند آغاجارى نیز با داشتن بیشترین رخنمون در سطح جزیره از ماسه سنگ‌هاى آهک‌دار به رنگ قهوه‌اى و خاکسترى، رگه‌هاى گچ، مارن‌هاى قرمز و سیلتستون تشکیل شده است. سن سارند آغاجارى میوسن فوقانى تا پلیوسن است.

واحدهاى سنگى جدید شامل واحدهاى ماسه سنگى ویرستان، واحد آهکى قشم، واحد ماسه سنگى سوزا واحد کنگلومرایى دولاب و نهشته‌هاى عهد حاضر مى‌باشد.
گنبد نمکى نمکدان

گنبد نمکى نمکدان تنها گنبد نمکى در جزیره قشم است که از میان دماغه جنوب، قدیس سلخ و دماغه شمال غربى تاقدیس باسعیدو بالا آمده است و در نقشه‌ تقریباً دایره‌اى شکل و به قطر ۷×۵/۶ کیلومتر است. بام گنبد داراى توپوگرافى نامنظم است و دیواره آن بسیار پرشیب مى‌باشد.

گنبد نمکى نمکدان مشتمل از نمک و گچ، قطعات ناهمگن از آهک دولومیتى سیاه رنگ و شیل‌هاى آهکى، آگلومراهاى آتشفشانى و گدازه‌هاى ریولتى است. سنگ‌هاى فراگیر گنبد داراى لایه‌هاى نازک هماتیتى است. در این گنبد توده سرپانیتن سبزرنگ وجود دارد و در بام آن حدود ۳۰ متر آهک دولومیتى دیده مى‌شود. (صمدیان، ۱۳۶۹).

در بخش جنوبى گنبدنمکى نمکدان، غارهاى نمکى (Salt Caves)بسیار زیبا و شگفت‌انگیزى وجود دارد که ارتفاع آن تا ۲۰ متر نیز اندازه‌گیرى شده است. سقف غار به وسیله قندیل‌هاى فراوانى پوشیده شده است که با گذشت زمان در اثر نفوذ آب تغییر تشکیل مى‌دهند.

غارهاى نمکى جزیره قشم طولانى‌ترین غار در نوع خود هستند.

از میان غارهاى نمکى زیبا و عجیب، آب زیرزمینى دائمى نیز جریان دارد که در تمام طول سال جارى است و در دامنه کوه به‌صورت چشمه نمکى است که منظره بسیار زیبا و دیدنى را ایجاد مى‌کند.

برخاست گنبد نمکى نمکدان، که جنبش‌هاى آن از میوسن پسین و پلیوسن پیشین آغاز شده است، تحت‌تأثیر نیروهاى حاصل از اختلاف چگالى نمک و سنگ‌هاى دربرگیرنده بوده که حرکات تکتونیکى نیز شتاب آن را بیشتر نموده است.

حالت برشى بخش گورى وجود لایه‌هاى کنگلومرایى با قلوه‌هاى از گنبد نمکى نشانه‌هایى از برخاست گنبد نمکى در حین رسوب‌گذارى سازند میشان است.

سازند آغاجارى که بخش اعظم دیواره‌هاى گنبد را دربرمى‌گیرد، دگر شکلى یافته است.

جنبش‌هاى جوان گنبد نمکدان مربوط به ۴هزار سال گذشته است که با افراشتگى واحد ماسه سنگى سوزا (در نزدیکى گنبد نمکى نمکدان) به میزان ۵/۳-۳ میلى‌متر در هر سال مشخص مى‌شود. (صمدیان، ۱۳۶۹)
۴ ـ زمین‌هاى بایر

در قسمت مرکزى جزیره، یک منطقه مشخص زمین بایر وجود دارد که به آسانى قابل مشاهده است. شرایط اقلیمى کاملاً خشک همراه با خاک و صخره‌هاى اعجاب‌انگیزى این منطقه، محیط را دشمن حیات ساخته است.
۵ ـ مناطق عمده کشاورزى

دشت توریان مرکز کشاورزى جزیره است. منطقه‌اى در قسمت غربى جزیره، از طبل به بندر گورزین نیز از جمله مناطق کشاورزى قابل توجه جزیره را تشکیل مى‌دهد. به دلیل بارندگى اندک و نامنظم و دماى زیاد و میزان بالاى تبخیر، شرایط طبیعى قشم براى کشاورزى نامساعد است. منطقه تحت کشت و زرع جزیره تنها حدود ۳۰ کیلومترمربع تخمین زده شده است، یعنى حدود ۲ درصد کل مساحت جزیره.

۶ ـ زمین‌هاى پست

جزیره قشم از جلگه‌هاى مسطح با ارتفاع کم تشکیل شده که پوشیده از بازمانده‌هاى آبرفتى نرم (آهک رس، ماسه و لجن) است. جابه‌جایى بازمانده‌هاى آبرفتى توسط باد موجب افزایش این مواد به ویژه لجن و ماسه مى‌شد. در جزیره، توده‌هاى شن ساحلى نیز وجود دارد. مهاجرت پرندگان ممکن است از طریق کریدور زمین‌هاى پست بر فراز دشت دیرستان انجام شود. پرندگان آبى، به‌خصوص ممکن است توسط زمین‌هاى پست که به‌طور فصلى از سیلاب پر مى‌شوند و اغلب در کرانه‌هاى خلیج دیرستان دیده مى‌شوند جلب شوند. در بازگشت پرندگان از آفریقا، این نوع محل سکونت اولین توقفگاه طبیعى براى تغذیه و استراحت پرندگان پس از پرواز از فراز تنگه هرمز است.
۷ ـ شوره‌زار

دشت‌هاى ساحى در منطقه جزر و مدى شامل مناطق وسیعى ”شوره‌زار“ با بقایاى حاصل از تبخیر و بقایاى حاصل از جزر و مد و باد است. این نوع دشت‌هاى بیشتر در غرب ناحیه جنگلى حرا دیده مى‌شوند.

ب‌ـ مناطق جزر و مدى:جزر و مدهاى جزیره به‌طور عمده روزانه هستند. تفاوت‌هاى جزر و مد در طول کرانه شمالى جزیره قشم، به علت جزر و مدهاى باسعیدو و لافت، قابل توجه است. در طول کرانه جنوبى جزیره قشم، تفاوت جزر و مدى کمتر از جزر و مدهاى کرانه شمالى است.

در بیشتر ایام سال، در سواحل جزیره قشم یک جریان حرکت آب به طرف غرب نشان داده مى‌شود. میزان این جریان به‌طور معمول کمتر از یک گروه دریایى است. جریان جزر و مدى در هر دو سوى ساحلى جزیره ظاهر مى‌شود و در قسمت شمالى تنگه خواران جریان جزر و مدى تا ۲/۲ گره دریاى اندازه‌گیرى شده است.

ج‌ـ محیط دریایى:در قسمت شمالى جزیره قشم امواج عموماً کوتاه بوده و به وسیله باد تولید مى‌شوند. در محیط دریایى جزیره قشم حدود ۱۱ گونه خرچنگ وجود دارد.

یک بستر پرورش میگو نیز در قسمت شرقى تنگه خواران قرار دارد.

آب‌هاى ساحلى جزیره قشم از ماهى غنى است. ماهیگیرى از مشاغل مهم است و در دریا به‌صورت باز و یا کاربرد تورهاى ثابت متداول است.

لاک‌پشت سبز در آب‌هاى جزیره هنگام و لارک و همچنین در تنگه خواران در شرق لافت وجود دارد. ساحل شنى در شرق روستاى کانى و همچنین در ساحل شیب‌دراز محل‌هاى مهم براى این گونه لاک‌پشت‌هاى دریایى است.

دلفین بینى بطرى هم از عمده پستانداران منطقه است در حالى‌که وال سفید (نهنگ) کمتر دیده شده است.

در بخش مربوط به حیات جانورى جزیره قشم، به تفصیل در این باره سخن خواهد رفت.

· میزان عمق آب در اطراف جزیره:اگر سواحل جزیره‌ى قشم را به دو نوار شمالى و جنوبى تقسیم کنیم میزان عمق آب در نوار شمالى در امتداد سواحل ایران که تنگه خواران را در برمى‌گیرد نسبت به میزان عمق آب در نوار جنوبى کمتر است. در نوار شمالى از دماغه باسعیدو به سمت شرق تا روستاى گوران میزان عمق آب ۲ تا ۸ متر است که این عمق بیشترین گسترش را دارد. در برخى از نقاط عمق آب به ۱۰ تا ۱۴ متر نیز مى‌رسد که البته گسترش این عمق محدود است.

از گوران تا بندر لافت که جنگل‌هاى حرا گسترش دارند عمق آب بین ۵ تا ۹ متر است که به‌طور پراکنده در برخى از نقاط عمق ۱۰ تا ۱۲ متر نیز به چشم مى‌خورد. از دماغه لافت تا شهر قشم بیشترین گسترش را عمق ۱۰ تا ۱۲ متر دارد و در بعضى نقاط عمق آب به ۲۲ تا ۲۳ متر نیز مى‌رسد.

عمیق‌ترین بخش در نوار شمالى جزیره تنگه خواران، بین دماغه لافت و آبادى پل است که عمق آب تا ۲۹ متر مى‌رسد. در نوار ساحلى جنوبى جزیره عمق آب از غرب به شرق افزایش مى‌یابد، تا روستاى صلخ عمق ۳ تا ۵ متر گسترش دارد، تنها در یک نقطه در منتهى‌الیه غربى جزیره عمق آب به ۱۱ متر مى‌رسد. در سواحل کنارى صلخ عمق تا ۵ متر و هرچه از ساحل دور شویم عمق آب افزایش یافته و تا حدود ۲۳ متر مى‌رسد. از صلخ تا شیب دراز که خلیج دیرستان و تنگه هنگام را دربرمى‌گیرد عمق آب ۳ تا ۸ متر است، تنها در قسمتى از تنگه هنگام عمق به ۱۶ متر مى‌رسد. از سواحل شیب دراز به سمت شرق تا سواحل شهر قشم که آب بیشترین عمق را در این بخش از جزیره دارد، عمق آب به ۴۵ تا ۵۱ متر مى‌رسد.

عمیق‌ترین نقطه اطراف جزیره: در نوار شمالى جزیره قشم که تنگه خواران را در برمى‌گیرد عمیق‌ترین بخش بین دماغه لافت و بندر پل است که عمق آب به ۲۹ متر مى‌رسد. در نوار ساحل جنوبى جزیره از سواحل شیب دراز به سمت شرق تا سواحل شهر قشم آب بیشترین عمق را دارد، عمق آب در این بخش به ۴۵ تا ۵۱ متر است